انواع افسردگی از نظر علائم بالینی و همچنین دلایل بروز و حتی در برخی موارد روش درمان با یکدیگر متفاوت است. افسردگی نوعی اختلال خُلقیِ جدی همراه با علائمی شدید است که روی احساسات، افکار و زندگی روزانه‌مان اثر می‌گذارند. این علائم ضمن برانگیختن احساس مداوم غم، ما را نسبت به فعالیت‌هایی که پیش‌تر برای‌مان لذت‌بخش بودند، بیمیل می‌کنند.
افسردگی در قالب انواعی گوناگون، ازجمله افسردگی ماژور، افسردگی آتیپیک و دیستایمیا بروز می‌کند. درادامه درباره هریک از انواع افسردگی بیشتر توضیح خواهیم داد. افسردگی به انواع تغییرات روانی و جسمی مانند افزایش وزن یا کاهش وزن، بی خوابی و درد مزمن می‌انجامد.
مبتلایان به افسردگی در مدیریت امور روزمره‌ی زندگی‌شان مشکل پیدا می‌کنند و نسبت به هر چیزی حتی رابطه‌ی جنسی بیمیل می‌شوند. افسردگی همچنین با احساس عمیق گناه و ناامیدی همراه است. شدت علائم نیز ممکن است از خفیف تا شدید متغیر باشد. برخی افراد فقط هرازچندگاهی علائم افسردگی به سراغ‌شان می‌آید اما برخی دیگر پیوسته به این وضعیت دچارند و گویی غم‌وغصه‌شان پایانی ندارد.
با همه‌ی اینها، افسردگی بیماری درمان‌پذیری است و می‌توانید امیدوار باشید که با مصرف دارو و مشاوره درمانی به زندگی عادی بازگردید. برای درمان افسردگی باید به روان‌پزشک یا روان‌شناس مراجعه کنید تا نخست نوع افسردگی‌تان شناسایی شود و سپس بسته به نوع و شدت علائم، شاید به دارو درمانی، مشاوره درمانی یا ترکیب هر دو نیاز داشته باشید.
اگر مایلید که درباره‌ی انواع افسردگی بیشتر بدانید، اطلاعات زیر به دردتان می‌خورد. اما باز هم تأکید می‌کنیم که تشخیص نوع افسردگی نیازمند مراجعه به پزشک است و مصرف خودسرانه‌ی داروهای ضدافسردگی به‌هیچ‌وجه توصیه نمی‌شود.
انواع افسردگی و ویژگی های آن ها
۱. افسردگی ماژور
افسردگی ماژور شایع‌ترین مورد در انواع افسردگی است. علائم افسردگی ماژور عبارت‌اند از:
احساس شدید غم، ناامیدی و بی‌لذتی (ناتوانی در لذت‌بردن از فعالیت‌هایی که عموما لذت‌بخش‌اند)
- کمبود انرژی
- تحریک‌پذیری
- عدم تمرکز
- تغییر عادات خواب و تغذیه
- احساس گناه
- افکار مرگ یا خودکشی
برای تشخیص افسردگی ماژور، علائم گفته شده باید بیش از دو هفته طول بکشند. در برخی موارد، شاید اپیزود افسردگی ماژور فقط یک بار برای فرد اتفاق بیفتد (اپیزود در اصطلاح پزشکی به‌معنای رویداد مهمی است که در جریان و در ارتباط با مجموعه رویدادهای بزرگ‌تری اتفاق می‌افتد) اما درکل، این نوع افسردگی اغلب در طول زندگی فرد تکرار می‌شود.
به‌گفته‌ی دکتر هالاریس، به‌طور معمول، بهترین راه درمان افسردگی ماژور، مصرف داروهای ضدافسردگی است و صحبت درمانی هم می‌تواند مؤثر باشد. خبر خوب اینکه درصد زیادی از مبتلایان به افسردگی ماژور به درمان واکنش مثبت نشان می‌دهند.
۲. دیستایمیا
دیستایمیا یا اختلال افسردگی مداوم مورد بعدی در انواع افسردگی است که بلندمدت بوده و البته به‌شدتِ افسردگی ماژور نیست. این نوع افسردگی موجب بروز دوره‌های بلندمدتِ اُفت خُلقی می‌شود و شاید حتی یک سال یا بیشتر هم طول بکشد. به‌گفته‌ی دکتر هالاریس، «فرد مبتلا می‌تواند عملکرد کافی داشته باشد، اما نه بهینه.» علائم دیستایمیا عبارت‌اند از:
- احساس غم
- مشکل در تمرکز
- خستگی
- تغییر عادات خواب و اشتها
این نوع افسردگی معمولا به صحبت درمانی بهتر از دارو درمانی جواب می‌دهد. البته برخی پژوهش‌ها نشان دادهاند که ترکیب صحبت درمانی با دارو درمانی می‌تواند بهبود چشمگیری ایجاد کند. همچنین گفتنی است که مبتلایان به دیستایمیا مستعدِ ابتلا به اپیزودهای افسردگی ماژور یا بالینی نیز هستند.
۳. افسردگی پس از زایمان
افسردگی پیش از زایمان، که از نظر بالینی اختلال افسردگی اساسی با آغاز دوره بارداری است، در طی بارداری یا چند هفته قبل از زایمان روی می‌دهد. البته این اختلال غالبا افسردگی پس از زایمان نامیده می‌شود. اما این اصطلاح فقط برای افسردگی بعد از به دنیا آمدن کودک بکار می‌رود.
افسردگی پیش از زایمان ممکن است در دوره بارداری شما روی دهد. تغییرات هورمونی در دوره بارداری و زایمان ممکن است تغییراتی در در مغز، و در نتیجه، در خلق شما ایجاد کنند. فقدان خواب و ناراحتی جسمی غلبا با بارداری همراهند و مدتی از زایمان هم وضعیت به همین شکل باقی می‌ماند. گاهی علائم افسردگی پیش از زایمان به اندازه علائم افسردگی اساسی شدید می‌شوند:
- احساس اندوه
- اضطراب
- عصبانیت یا خشم
- احساس فرسودگی
- نگرانی شدید در مورد سلامتی و ایمنی کودک
- مشکل در مراقبت از خود یا نوزاد
- افکار مربوط به آسیب رساندن به خود یا کودک
هرچند افسردگی پیش از زایمان ممکن است برای همه مادران روی هد اما زنانی که فاقد حمایت اجتماعی هستند، یا قبلا همبه افسردگی شدید مبتلا شده اند بیشتر در معرض خطر هستند.
۴. اختلال عاطفی فصلی
یکی دیگر از انواع افسردگی، افسردگی فصلی، که اختلال عاطفی فصلی و از نظر بالینی اختلال افسردگی اساسی با الگوی فصلی نامیده می‌شود، نوعی افسردگی مربوط به برخی فصل هست. این نوع افسردگی غالبا در فصل زمستان روی می‌دهد. علائم معمولا و همچنان که روزها کوتاه تر می‌شوند آغاز شده و در طول زمستان ادامه می‌یابند. این علائم در زیر ذکر شده اند:
- انزوای اجتماعی
- افزایش نیاز به خواب
- افزایش وزن
- احساس روزانه ناراحتی، ناامیدی و بی ارزشی
افسردگی فصلی ممکن است با گذر روزها بدتر شود و حتی به فکر خودکشی بینجامد اما با نزدیک شدن بهار، علائم کاهش می‌یابند. این نوع افسردگی احتمالا ناشی از تغییر در ریتم بدن شما به افزایش نور طبیعی است.
۵. افسردگی آتیپیک
افسردگی آتیپیک به نوعی افسردگی گفته می‌شود که وقتی یک اتفاق مثبت روی می‌دهد به طور موقت از میان می‌رود. درمانگر ممکن است این اختلال را اختلال افسردگی اساسی با ویژگی‌های غیرعادی بنامد. این اختلال برخلاف نامش چندان هم غیرعادی و نادر نیست. البته نام این اختلال به این معنا نیست که از سایر شکل‌های افسردگی کمتر یا بیشتر جدی است. ابتلا به افسردگی آتیپیک تاحدی مشکل آفرین است زیرا ممکن است همیشه برای دوستانتان (یا حتی خودتان) افسرده «به نظر» نرسید. این افسردگی در دوره افسردگی اساسی و افسردگی مداوم هم ممکن است روی دهد.
سایر علائم افسردگی آتیپیک عبارتند از:
- افزایش اشتها و افزایش وزن
- اختلال در الگوی خوردن
- تصویر بد بدن
- خوابیدن خیلی بیشتر از حد معمول
- بیخوابی
- سنگینی در بازوها یا پاها که بیش از یک ساعت در روز طول می‌کشد
- احساس طرد و حساسیت به انتقاد
- درد در اعضای مختلف بدن
۶. افسردگی سایکوتیک
سایکوسیس یا روان‌پریشی وضعیتی روانی است که موجب بروز افکار یا رفتار درهم‌وبرهم، باورهای نادرست (هذیان) و دیدن یا شنیدن چیزهای غیرواقعی (توهم) می‌شود. روان‌پریشی معمولا با افسردگی ارتباطی ندارد اما پژوهش‌ها گواه آن است که اپیزودهای بسیار شدید در برخی مبتلایان به افسردگی، به بروز علائم روان پریشی منجر می‌شوند.
به‌گفته‌ی دکتر هالاریس، «مبتلایان به افسردگی سایکوتیک یا روان‌پریش‌گونه، حالت کاتاتونیک (حالتی از بهت و ناپاسخ‌گویی) پیدا می‌کنند حرف نمی‌زنند و از تخت‌شان پایین نمی‌آیند.» برای درمان این نوع افسردگی شاید به ترکیبی از داروهای ضدافسردگی و داروهای ضدروان‌پریشی نیاز باشد.
براساس برخی پژوهش‌ها، بهتر است که درمان ابتدا فقط با داروی ضدافسردگی آغاز شود و سپس درصورت نیاز، داروی ضدروان‌پریشی نیز اضافه شود. اما برخی پژوهش‌ها هم نشان دادهاند که برای درمان این نوع جدیِ افسردگی، مصرف هم‌زمانِ داروهای ضدافسردگی و ضدروان‌پریشی در مقایسه با مصرف تکی داروها بهتر جواب می‌دهد.
۷. اختلال دوقطبی
اختلال دوقطبی، یکی از مهم‌ترین انواع افسردگی است. بالا و پایین‌های شدید خُلقی شاید نشانه‌ی اختلال دوقطبی باشند. اختلال دوقطبی نوعی افسردگی است که درگذشته، اختلال افسردگیِ شیدایی نام داشت. دلیلش هم این بود که علائم این نوع افسردگی می‌تواند بین شیدایی و افسردگی متغیر باشد. علائم شیدایی عبارت‌اند از:
- انرژی زیاد
- هیجانات بالا
- هجوم تند و پشت‌سرهم افکار
- ضعف در قضاوت.
به‌گفته‌ی دکتر هالاریس، «علائم اختلال دوقطبی ممکن است در طول سال، چند بار یا بیشتر بین افسردگی و شیدایی در گردش باشند.» دکتر هالاریس هشدار می‌دهد که این نوع افسردگی با خطر بالای خودکشی همراه است.
اختلال دوقطبی خود شامل ۴ زیرمجموعه‌ی اصلی است:
- دوقطبی نوع ۱ (فرد حداقل یک اپیزود شیدایی را تجربه می‌کند)
- دوقطبی نوع ۲ (اپیزودهای شیدایی خفیف‌تر و همراه با افسردگی‌اند)
- اختلال خُلق ادواری (سیکلوتایمیک)
سایر انواع خاص دوقطبی و اختلالات مرتبط.
مبتلایان به این نوع افسردگی معمولا با داروهایی به‌نام تثبیت‌کننده‌های خُلقی درمان می‌شوند.
۸. اختلال ملال پیش قاعدگی
اختلال ملال پیش قاعدگی، نوعی افسردگی است که زنان را درطول نیمه‌ی دومِ چرخه‌ی قاعدگی‌شان گیر می‌اندازد. این اختلال با علائمی همچون افسردگی، اضطراب و نوسانات خُلقی همراه است. برخلاف سندرم پیش از قاعدگی که شیوع بالاتر و علائم خفیف‌تری دارد، اختلال ملال پیش قاعدگی شمار کمتری را مبتلا می‌کند و علائمش هم شدیدترند. به‌گفته‌ی دکتر هالاریس، «این نوع افسردگی می‌تواند به‌قدری شدید باشد که هنگام فعال‌بودن علائم، روی ارتباطات و توانایی عملکرد طبیعی فرد تأثیر بگذارد.» برای درمان این نوع افسردگی معمولا ترکیبی از دارو درمانی، صحبت درمانی و تغذیه درمانی تجویز می‌شود.
۹. افسردگی موقعیتی
افسردگی موقعیتی یا اختلال سازگاری، یکی دیگر از شایع‌ترین انواع افسردگی است که تقریبا هر فردی را در طول زندگی مبتلا می‌کند. این نوع افسردگی بر اثر وقوع حادثه‌ای استرس‌زا که با دگرگونی در شیوه‌ی زندگی فرد همراه است، بروز می‌کند. این حادثه، ممکن است ازدست‌دادن شغل، درگذشت عزیزان، طلاق، جدایی و دیگر رویدادهای اثرگذار در زندگی فرد باشد.
افسردگی موقعیتی حتی از افسردگی ماژور هم شایع‌ترست اما به‌ندرت به دارو درمانی نیاز دارد. ولی این سخن به آن معنا نیست که این نوع افسردگی کم‌اهمیت است و می‌توان به‌سادگی از کنارش گذشت. این نوع افسردگی با علائمی ازجمله احساس شدید غم، نگرانی و خشم همراه است و چنانچه علائمش از بین نروند، ممکن است به علائم هشداردهنده‌ی افسردگی ماژور تبدیل شوند.