زمانی کی اشتباهی مرتکب می شویم، احساس گناه پیدا می کنیم که ناشی از عذاب وجدان است. این حس درست است چون باعث می شود اشتباه خود را جبران کنید. اما زمانی که احساس گناه تبدیل به یک حس همیشگی شود، دردسرساز خواهد شد. در این مواقع شما دچار اختلال روانی شده اید و همیشه خودتان را در هر امری مقصر می دانید. در این مقاله پیرامون احساس گناه و دلایل روز آن صحبت خواهیم کرد.
منظور از احساس گناه چیست؟
از نظر علم روانشناسی، احساس گناه در واقع یک حس منفی درونی است که باعث می شود فرد مدام خود را مدام سرزنش کند. کلافگی، بی قراری، اختلال در خواب، عذاب وجدان همیشگی، کسل بودن و… از جمله علائم احساس گناه است. در چنین حالتی فرد دوست دارد خودش را مجازات کند. البته جالب است بدانید که به طور کلی نظریه ها در مورد حس گناه متفاوت است اما آنچه بین تمامی متخصصین مشترک است این است که وجود حس گناه در حد طبیعی باعث می شود انسان به سمت خطا و اشتباه نرود.
انواع حس گناه
انواع حس گناهبه طور کلی حس گناه به دلایل مختلف بروز می کند در نتیجه به چند دسته تقسیم خواهد شد:
1- حس گناه ناشی از اشتباهات
زمانی که فرد اشتباهی مرتکب شده و موارد اخلاقی را رعایت نمی کند، به حدی احساس گناه خواهد داشت که شروع به آسیب به خود و دیگران خواهد کرد. برای مثال تقلب کردن، دروغ گفتن، خراب کردن کار دیگران به صورت مخفیانه، بدقولی کردن و… که باعث می شود فرد عذاب وجدان داشته باشد. البته خوب است که انسان در برابر اشتباهات خود احساس ندامت داشته و بخواهد جبران کند اما مشکل زمانی حاد می شود که این حس پشیمانی، شدید شده و تمام لحظه های فرد را دربرگیرد.
2- حس گناه ناشی از افکار فرد
اشتابه، تنها عملی نیست بلکه ممکن است شما افکار منفی و نادرست که از نظر اخلاقی با ارزش های فرهنگی تطابق ندارد را در ذهن خود پرورش دهید. این کار بسیار خطرناک تر است چرا که این افکار در روح و روان شما ریشه داده و منتج به عمل خواهد شد. برای مثال فرد متاهلی که در ذهن خود با یک فرد دیگر رابطه نامشروع دارد از جمله همین موارد است. به خاطر داشته باشید ما انسان ها، نتایج افکار خود را عملی خواهیم کرد لذا نباید اجازه دهیم امور نادرست به ذهنمان خطور کند.
در چنینم واردی استفاده از مکانیسم های سرکوب برای انکار کردن افکار منفی، می تواند کارساز باشد. البته این کار باید توسط متخصص تایید گردد گاها ممکن است مشکل به گونه ای باشد که لازم است از روش های درمانی دیگر استفاده شود.
3- برداشت غیر منطقی از اشتباهات
جالب است بدانید تحقیقات نشان می دهد بسیاری از افکار نادرست و احساس گناه که به سراغ انسان می آید، ناشی از برداشت غلط از اشتباهات است. گاها انسان خطایی مرتکب می شود اما سطحی است. در چنین مواردی نباید احساس گناه داشته باشیم اما خواهیم دید که فرد عذاب وجدان زیادی می گیرد چون فکر می کند این کار بسیار اشتباه بوده است.
برای مثال برخی فکر می کنند اگر فکر شوم همانند بیماری نسبت به کسی داشته باشند باعث می شود آن فرد دچار این افکار نادرست شده و اتفاقات تلخی برای او بیافتد. اکنون کافی است که این بیماری واقعا رخ بدهد در این صورت حس گناه شدیدتر خواهد شد چون این باور در وجودش قوی تر خواهد شد که در بروز اتفاق نقش داشته است.
4- حس گناه ناشی از کمک نکردن به دیگران
4- حس گناه ناشی از کمک نکردن به دیگرانحالت دیگر احساس گناه زمانی رخ می دهد که فرد به دیگران کمک نمی کند به خصوص وقتی می بیند دوستان و خانواده به کمک او نیاز داشته ولی دریغ کرده است. در این حالت فرسودگی عاطفی رخ داده و حس گناه بسیار زیادی را با خود به همراه دارد. شما نمی توانید همیشه به دیگران کمک کنید. ممکن است دقیقا در همان لحظه خودتان کار واجبی داشته باشید. لذا در چنین مواردی نباید عذاب وجدان داشته باشید. عزیزان این مسئله را به خاطر داشته باشید که فرسودگی عاطفی بسیار مخرب خواهد بود و حتما باید با مشاور صحبت کنید.
برای این منظور میت وانید از متخصصین ما در کلینیک مشاوره در غرب تهران (کلینیک رویا در اکباتان) کمک بگیرید. البته ما خدمات مشاوره آنلاین و غیر حضوری را برای شما عزیزان در نظر گرفته ایم لذا با خیال آسوده می توانید با مرکز تماس گرفته و مشکل خود را مطرح نمایید.
دلایل احساس‌گناه
1- براساس عقده ادیپ، کودکان در سنین بین 6-3 سالگی به دلیل قوانین که والدین برای ان ها وضع کرده و با بایدها و نبایدهای زیادی روبرو می شوند، ممکن است در امور زیادی احساس گناه و ندامت داشته باشند.
2- ما انسان ها برای خود استانداردهای اخلاقی و اجتماعی تعریف می کنیم که در صورت در کردن این استانداردها، حس گناه در وجودمان ایجاد می شود.
3- متاسفانه باید بگوییم یکی از دلایل احساس گناه، فاصله ایجاد شده بین خود ایده آل و خود واقعی است. برای مثال فرد مدام خود را با آنچه والدین دوست داشته اند مقایسه کرده و چون هنوز نتوانسته به کسی تبدیل شود که آن ها خواسته اند، احساس گناه می کند.
4- افراد از همان دوران کودکی می آموزد که باید به دیگران کمک کرده و همدلی داشته باشد. اکنون تصور کنیم که خطایی مرتکب شده و باعث آسیب به دیگران گردد. آن رفتار شناختی از همدلی در مقابل اشتباه قرار گرفته و منجر به احساس گناه خواهد شد.
5- عزیزان دقت داشته باشید که براساس یافته های علمی، اگر کسی نتواند زندگی اصیل داشته، در موقعیت های مختلف درست تصمیم بگیرد و ترسو استرس های خود را کنترل کند، قطعا روز به روز احساس گناه در وجود او بیشتر خواهد شد.