آیا شما تفاوت اختلال پانیک یا به اصطلاح پانیک اتک و حمله اضطرابی را می دانید؟ چطور بفهمیم کدام یک را تجربه می کنیم؟ اختلال پانیک و حمله اضطرابی شرایط متفاوتی دارند. پانیک اتک یا حملات وحشت زدگی ناگهان رخ می دهد و ترس شدید و غالباً طاقت فرسا را درگیر می کند. و با علائم جسمی وحشت، مانند ضربان قلب بالا، تنگی نفس یا حالت تهوع همراه است.
این حملات می توانند قابل انتظار یا غیرقابل انتظار باشند. حملات غیر قابل انتظار وحشت زدگی بدون دلیل مشخص رخ می دهد. اما حملات قابل انتظار وحشت زدگی توسط عوامل استرس زا خارجی، مانند انواع فوبیا رخ می دهد. پانیک اتک برای هر کسی ممکن است رخ دهد، اما داشتن بیش از یک حمله ممکن است نشانه اختلال پانیک باشد.
اختلال پانیک یکی از انواع اختلالات اضطرابی است. افرادی که دچار اختلال پانیک هستند، حمله‌های پانیک را به‌طور متناوب تجربه می‌کنند. وقتی شخصی در معرض یک خطر واقعی و جدی قرار می‌گیرد، علائمی نرمال از ترس نشان می‌دهد و نسبت به این موقعیت یک واکنش طبیعی دارد. اما شخصی که در مواقعی غیرمنتظره و بدون وجود خطر این حس‌ها را به صورت تکرار‌شونده تجربه می‌کند، دچار اختلال هراس است.
حملات اضطرابی در DSM-5 (راهنمای تشخیصی و آماری روانشناسان و روانپزشکان) ثبت نشده اند. اما DSM-5 اضطراب را به عنوان ویژگی مهمی از بعضی اختلالات روانی شایع تعریف می کند. علائم اضطراب شامل نگرانی، پریشانی و ترس است. اضطراب معمولاً مربوط به پیش بینی وضعیت، تجربه یا رویداد استرس زا است و می تواند به تدریج روی دهد. نشانه ها و علائم اضطراب را می توان به هر شکلی تفسیر کرد. یعنی علائم حمله ی اضطرابی از فردی به فرد دیگر متفاوت است.
علائم اختلال پانیک و حمله اضطرابی
حملات هراس و اضطراب مشابه هم هستند و علائم هیجانی و مخصوصا جسمی شان بسیار شبیه به هم است. علاوه بر این ممکن است همزمان حمله اضطرابی و اختلال پانیک را تجربه کنید. به عنوان مثال ممکن است در اثر نگرانی برای یک موقعیت استرس زا مثل یک ارائه ی مهم در محل کار دچار اضطراب باشید.
هنگامی که سرانجام در آن موقعیت قرار بگیرید، اضطراب می تواند با حمله وحشت زدگی به اوج برسد. از آنجایی که تنگی نفس و تپش قلب از علائم پانیک هستند، گاهی ما به این اشتباه می‌افتیم که در چنین مواقعی سراغ پزشک متخصص قلب یا ریه می‌رویم. در چنین مواقعی معمولاً این پزشکان آزمایش‌هایی می‌گیرند و مشکل خاصی در ما شناسایی نمی‌کنند.
مهم است که برای درمان این بیماری سراغ پزشک اعصاب و روان برویم. روانپزشک پرسش‌هایی درباره علائم هنگام حمله و افکار ما می‌پرسد و پس از مصاحبه کامل روانپزشکی تشخیص قطعی می‌شود. البته باید بدانیم مصرف مواد محرک یا مخدر هم گاهی علائمی شبیه اختلال هراس دارند.
علائم هیجانی حملات اضطرابی
علائم هیجانی حملات اضطرابی- دلهره و نگرانی
- پریشانی
- بی قراری
- ترس
علائم هیجانی اختلال پانیک
- ترس
- ترس از مردن یا از دست دادن کنترل
- حس جدا شدن از جهان (مسخ واقعیت) یا خود (مسخ شخصیت)
علائم جسمانی که در حملات اضطرابی و اختلال پانیک مشترک هستند:
- تپش قلب یا افزایش ضربان قلب
- درد قفسه سینه
- تنگی نفس
- خشکی گلو یا احساس خفگی
- خشکی دهان
- تعریق
- لرز یا گرگرفتگی
- لرزش
- بی حسی یا سوزن سوزن شدن
- حالت تهوع، درد شکم یا معده
- سردرد
- احساس ضعف یا سرگیجه
هم چنین بد نیست موارد زیر را نیز در این مورد به خاطر داشته باشید:
• اضطراب معمولا با عوامل استرس زا یا تهدیدآمیز مرتبط است. حملات هراس همیشه در اثر این عوامل استرس زا رخ نمی دهند.
• اضطراب می تواند خفیف، متوسط یا شدید باشد. به عنوان مثال در هنگام انجام فعالیت های روزانه ممکن است پس ذهن تان دچار اضطراب باشید. اما اختلال پانیک عمدتاً علائم وخیم و جدی را درگیر می کند.
• در حین پانیک اتک، در بدن واکنش جنگ یا گریز فعال می شود. علائم جسمی اغلب شدیدتر از علائم حمله اضطراب است.
• در حالی که حمله ی اضطراب می تواند به تدریج رخ دهد، پانیک اتک معمولاً ناگهان اتفاق می افتد.
• اختلال پانیک به طور معمول باعث نگرانی یا ترس مربوط به تجربه ی حمله دیگر می شوند. این امر می تواند در رفتار تان تاثیر داشته باشد، و باعث شود از مکان یا موقعیت هایی که فکر می کنید با پانیک اتک در ارتباط است اجتناب کنید.
دلایل بروز
اختلال هراس یک مبنای ارثی دارد و به نظر می‌رسد مبتلایان، مغز حساس‌تر با پاسخ‌دهی شدیدتر به ارث برده‌اند. البته عوامل محیطی هم در بروز اختلال پانیک بی‌تأثیر نیستند. بسیاری از افراد نخستین حمله‌ی هراس را پس از یک واقعه تنش‌زا در زندگی تجربه کرده‌اند مثلاً پس از طلاق یا مرگ یکی از خویشاوندان درجه یک. همچنین به نظر می‌رسد استرس شدید در دوران کودکی احتمال بروز اختلال هراس را در افراد بیشتر می‌کند.
حملات غیر منتظره پانیک هیچ محرک خارجی مشخصی ندارند. پانیک اتک و اضطراب قابل انتظار می توانند توسط چیزهای مشابهی رخ دهند. برخی از محرک های رایج عبارتند از:
- شغل استرس زا
- رانندگی
- موقعیت های اجتماعی
- فوبیا، مانند آگورافوبیا (ترس از فضای شلوغ یا فضای باز)، كلاستروفوبیا (ترس از فضاهای كوچك) و آكروفوبیا (ترس از ارتفاعات)
- یادآوری یا خاطراتی از تجربیات آسیب زا
- بیماری های مزمن مانند بیماری های قلبی، دیابت، سندرم روده تحریک پذیر یا آسم
- درد مزمن
- ترک مواد مخدر یا الکل
- کافئین
- داروها و مکمل ها
- مشکلات تیروئید
عوامل خطر
حملات اضطراب و اختلال پانیک عوامل خطر مشابهی دارند که می تواند شامل موارد زیر باشد:
تجربه تروما یا شاهد وقایع آسیب زا بودن، چه به عنوان یک کودک و چه به عنوان یک بزرگسال
تجربه یک رویداد استرس زا در زندگی مانند مرگ یک دوست یا طلاق
استرس و نگرانی های مداوم مانند مسئولیت های کاری ، درگیری در خانواده یا مشکلات مالی
زندگی با یک بیماری مزمن یا بیماری تهدید کننده زندگی
داشتن یک شخصیت مضطرب
داشتن اختلال روانشناختی دیگری مانند افسردگی
استفاده از مواد مخدر یا الکل
درگیر بودن اعضای نزدیک خانواده با اضطراب یا پانیک اتک
افرادی که دچار اضطراب هستند، در معرض خطر بیشتری برای اختلال پانیک هستند. اما اضطراب به معنای این نیست که شما حتما پانیک اتک را تجربه خواهید کرد.