بیماران مبتلا به اختلال شخصیت مرزی در مرز روان نژندی و روان‌پریشی قرار دارند و مشخصه آنها ناپایداری حالت عاطفی، خلق، رفتار، روابط ابژه‌ای، و خودانگاره آن‌هاست. افراد مبتلا به این اختلال، خودانگاره (خودپنداره) بسیار بی‌ثباتی دارند، روابط میان‌فردی‌شان نیز بسیار بی‌ثبات است. آنان معمولاً سابقه روابط شدید، اما پرآشوب دارند که معمولاً آرمانی‌کردن مفرط دوستان یا معشوق‌ها را شامل می‌شود اما بعداً به سرخوردگی و ناامیدی منجر می شود.
خشم شدید و نشانه‌های بی‌ثباتی عاطفی و اقدام های مکرر به خودکشی ویژگی های مهم این اختلال است. بی‌ثباتی عاطفی آنان همراه با سطح بالای تکانش‌گری، اغلب به رفتارهای خود ویرانگری مانند (رانندگی بی باک) منجر می‌شود. اقدامات خودکشی، اغلبه شکل فریبکارانه، بخشی از تصویر بالینی این اختلال است. با این‌حال، این‌گونه اقدامات همیشه فریبکارانه نیستند. جرح خویشتن، ویژگی دیگر این اختلال است. رفتار صدمه‌زدن به خود، با رهایی‌یافتن از اضطراب یا ملالت ارتباط دارد.
افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی ، حساسیت زیادی به شرایط محیطی دارند. آنان ترس‌های شدید مربوط به طرد و رهاشدگی و خشم نامناسب را، حتی در حین مواجهه با یک جدایی کوتاه‌مدت واقع‌گرایانه و یا هنگامی‌که تغییرات غیرقابل اجتناب در نقشه‌ها پیش‌می‌آید، تجربه می‌کنند. این افراد ممکن است بر این باور باشند که رهاشدگی یا طرد به‌طور تلویحی به این معناست که آنان «بد» هستند. این ترس‌های رهاشدگی، با عدم تحمل تنهایی و نیاز به بودن با دیگران رابطه دارد. کوشش‌های بی‌وقفه‌ی آنان برای اجتناب از طرد و رهاشدگی، ممکن است شامل اعمال تکانشی همچون آسیب‌زدن به خود یا رفتارهای انتحاری باشد.
تشخیص افتراقی
اختلال شخصیت مرزی، اغلب با اختلال‌های خُلقی به‌طور هم‌زمان رخ‌می‌دهد و هنگامی‌که ملاک‌های هر دو اختلال مطابقت کنند، می‌توان هر دو تشخیص را مطرح کرد. چون جلوه‌ی مقطعی این اختلال ممکن است شبیه یک دوره اختلال خلقی باشد، متخصص بالینی نباید صرفاً بر مبنای تصویر مقطعی و بدون داشتن اطلاعات مستندی که نشان‌دهنده این الگوی رفتاری باشد، تشخیص اختلال شخصیت مرزی را مطرح کند.
علل اختلال شخصیت مرزی
هنوز به درستی علت اصلی اختلال شخصیت مرزی شناخته نشده است ولی عوامل و شرایط مستعد کننده زیر در آن نقش ایفاء می کنند:
سابقه کودک آزاری (فیزیکی یا جنسی خصوصاً توسط اعضاء خانواده) در ۴۰ تا ۷۰% افراد وجود دارد.
طلاق پدر و مادر یا از دست دادن یکی از آنها یا رها شدن در دوران کودکی
وجود اختلال شخصیتی در دیگر اعضاء خانواده (در این حالت احتمال آن ۵ برابر می شود).
پیوند عاطفی ناامن دوران کودکی
جدی ترین مسئله در افراد با این نوع اختلال شخصیتی تهدید به خودکشی برای کسب توجه و یا حفظ دیگران است و اگرچه قصد مردن را ندارند ولی در ۱۰% موارد اقدام آنها به خودکشی موفقیت آمیز خواهد بود. مسئله دیگر، شیوع بیشتر سایر اختلالات یا بیماری های روانی در این افراد است (افسردگی، ADHD، اعتیاد، PTDS، مشکلات تغذیه ای، شخصیت ضد اجتماعی)
در مطالعات بیوشیمیایی و تصویر برداری پیشرفته (FMRI) دیده شده است که در مغز افراد با اختلال شخصیت مرزی میزان فعالیت سمپاتیکی مغز افزایش و فعالیت سروتونینی آن کاهش یافته و حجم هیپوکامپ مغز آنها ۱۵% و حجم آمیگدال مغز آنها حدود ۸% کمتر از افراد طبیعی بوده است. بدلیل خاصیت ترمیم پذیری مغز (neuroplasticity) می توان با درمان مناسب، این تغییرات را در طولانی مدت (غالباً در طی چندین ماه و گاهی چندین سال) تا حدود زیادی به حالت تقریباً طبیعی بازگرداند.
توجه: افراد با شخصیت مرزی از نظر عقلانی و هوشی کاملاً طبیعی هستند و مشکل آنها در طرز نگرش شان نسبت به واقعیت ها، سیستم های ارزیابی و ارزشی شان است که در دوران کودکی شکل گرفته اند..
معیارهای موجود برای تشخیص احتمال ابتلا فرد به اختلال شخصیت مرزی
بی ثباتی در روابط بین فردی، خودانگاره، و حالات عاطفی و احساسات و هیجانات، و نیز آشکارا تکانشی بودن، به صورت الگویی نافذ و فراگیر که از اوایل بزرگسالی شروع شده باشد و در زمینه‌های مختلف به چشم آید، که علامتش وجود حداقل پنج عدد از موارد زیر است:
۱- انجام تلاش‌های مضطربانه توأم با سراسیمگی برای اجتناب از ترک شدن واقعی یا تصوری.
۲- بی‌ثبات در روابط بین فردی به صورت الگویی که مشخصه‌اش تناوب میان دو قطب افراطی است: آرمانی‌نمایی و بی‌ارزش‌نمایی.
۳- اختلال هویت دارند؛ بی‌ثبات بودن واضح و دائم خودانگاره یا احساس فرد در مورد خودش.
۴- تکانشی بودن لااقل در دو حوزه از حوزه‌هایی که بالقوه به فرد صدمه می‌زنند. (مثلاً خرج کردن پول، روابط جنسی، سوء مصرف مواد، بی‌ملاحظه رانندگی کردن، شکمبارگی).
۵- رفتار، ژست، یا تهدید به خودکشی به صورت مکرر، یا خود زنی‌های مکرر.
۶- بی‌ثباتی در حالت عاطفی و احساسی به صورت واکنش‌پذیری آشکار خلق (مثل ملال، تحریک‌پذیری، یا اضطراب شدید و حمله‌ای [اپیزودیک] که چند ساعتی طول بکشد و به ندرت بیش از چند روز است)
۷- احساس پوچی و خلا می کند.
۸- نامتناسب و شدید بودن خشم یا دشواری در کنترل بر خشم (مثلاً تندخو شدن‌های پیاپی، خشمگین بودن دائمی، نزاع کردن‌های مکرر)
۹- بروز افکار پارانوییدی یا علایم شدید گسستگی به صورت گذرا و در مواقع فشار روانی (استرس).
میزان شیوع اختلال شخصیت مرزی
نرخ شیوع اختلال شخصیت مرزی در جامعه حدود ۱.۶٪ تخمین زده می‌شود اما ممکن است تا ۵.۹٪ افزایش یابد. نرخ شیوع این اختلال در خدمات بهداشتی و درمانی اولیه حدود ۶٪، افرادی که به کلینیک‌های بهداشت روانِ سرپایی مراجعه می‌کنند حدود ۱۰٪، و بیمارانی که در بیمارستان‌های روانی بستری می‌شوند حدود۲۰٪ است. شیوع این اختلال در گروه‌های سنی مسن تر ممکن است کاهش یابد.
درمان اختلال شخصیت مرزی
درمان اختلال شخصیت مرزی معمولاً بسیار مشکل است زیرا اکثر افراد دوره درمانی را کامل نمی کنند و دائم روان درمانگر خود را تعویض می کنند (به همین دلیل گروه درمانی روش مناسبتری از درمان انفرادی است). اساس درمان اختلال شخصیت مرزی روان درمانی (خصوصاً کار بر روی اعتماد به نفس و حرمت نفس، اصلاح پیوند عاطفی، شکل دادن هویت طبیعی و مناظره ای شناختی-رفتاری) است که معمولاً چندین ماه تا چندین سال و گاهی بیشتر طول خواهد کشید. بر حسب مورد ممکن است نیاز به درمان دارویی نیز پیدا شود. چندین روش موثر برای درمان این اختلال وجود دارد.
دارو درمانی شامل: داروهای ثابت کننده خلق و خو، داروهای ضدجنون و ضد افسردگی می توانند این علائم را کنترل کنند. روش های مختلف مشاوره و درمان شامل روان درمانی و یک درمان جدید که به نام رفتار دیالیتیکی خوانده می شود نیز می تواند برای افراد مبتلا به اختلال شخصیت مفید باشد و بیماری آنها را کنترل کند.
درمان های گروهی نیز می تواند باعث شود افراد رفتارهای خوب را جایگزین رفتارهای بد کنند و به همسالان و دیگر بیماران نیز این کار را یاد دهند.
