داشتن درک صحیح از علائم بیماری مانیا در تشخیص زودرس این بیماری و آغاز روند درمانی فرد از اهمیت بالایی برخوردار می باشد. مانیا یک نوع بیماری روانی است که با ایجاد اختلـال در فرد باعث بروز تغییرات و دگرگونی هـای ناگهانی در رفتار، حالـات، انرژی و توانایی عملکرد فرد مبتلا می شود. بیمار دچار این بیماری در دوره هایی از زندگی بسیار فعال، سرزنده، شاد، دارای اعتماد به نفس زیاد و گاهی زیاده از حد كم خواب و ولخرج می شود. بیمار مانیك ممكن است احساس شادی عجیبی در خود داشته باشد و بی دلیل بخندد و بیش از حد شوخی كند.
حتی گاهی این رفتار از طرف دیگران خیلی هم پسندیده به نظر می رسد و بسیاری، وی را تحسین می كنند؛ اما وقتی بیماری شدید می شود، افراد به یك بیمار روانی تبدیل می شوند، یعنی مراحل فكری و یا توانایی شان برای قضاوت درباره حقیقت همخوانی ندارند.
علائم بیماری مانیا در بسیاری از موارد مشابه است و با حالت افراطی که به همراه دارد کاملا قابل تشخیص خواهد بود. حالتی افراطی از شادی در کنار یأس و ناامیدی از افراد مبتلا به بیماری مانیا سر می‌زند. خلق و خوی فرد دائم در حال تغییر خواهد بود و از ثبات در حالات روحی برخوردار نخواهد بود. نکته بسیار مهمی که در مورد حالت شیدایی باید دانست این است که بیماری مانیا دوره و حالتی از اختلال دو قطبی محسوب می‌شود. زیرا در این بیماری حالت افسردگی در کنار مانیا مشاهده می‌شود.
در علائم بیماری مانیا ممكن است فرد شدیدا تحریك پذیر شود. كوچكترین مخالفت و مساله ای كه باب میل فرد نباشد، باعث عصبانیت و پرخاشگری وی می شود. چنین فردی فكر می كند كه همه چیز حتی افكار دیگران باید طبق خواسته وی باشند. افراد مانیك پركارند؛ اما این فعالیت بیش از حد محدود به شغل فرد نیست و او شاید در امور مذهبی، اجتماعی، تحصیلی و غیره نیز بیش از حد فعال باشد.
بیمار مانیك زیاد حرف می زند. مهم نیست چه می گوید حتی گاهی خودش هم نمی داند چه می گوید؛ اما می گوید. آنقدر حرف می زند كه سردرد بگیرید. در 75 درصد بیماران، اختلال درك به صورت هذیان و توهم دیده می شود. شیوع بیماری در حدود 1 درصد است. شیوع آن در زن و مرد یکسان است. سن متوسط شروع 30 سالگی است. در مطلقه ها و مجرد ها بیشتر است. در طبقات بالای اقتصادی – اجتماعی بیشتر دیده می شود.
در مورد علت بروز آن باید گفت که عوامل ژنتیکی، روانی – اجتماعی و بیولوژیک در بروز آن دخالت دارند. اگر یکی از والدین مبتلا باشد احتمال بروز در فرزندان 25 درصد و اگر هر دونفر مبتلا باشند 50 تا 75 درصد احتمال دارد که هر یک از فرزندان دچار اختلال خلقی شوند. اختلال دوقطبی قابل درمان است و افرادی که مبتلا به این بیماری می باشند می توانند زندگی خوب و سازنده ای داشته باشند
علائم بیماری مانیا و ویژگی های هر کدام
- بالا رفتن سطح انرژی و فعالیت‌های بدنی فرد
- بی‌قراری و احساس نشاط بیش از حد
- تحریک پذیر بودن افراطی
- گاهی ممکن است صدایی را بشنوند و اجسامی را ببینند که دیگران قادر به تشخیص آنها نیستند
- هیجان زدگی غیر قابل کنترل و برانگیخته شدن نسبت به افرادی که در این هیجان زدگی و خوش بینی شریک نمی‌شوند
- حواسپرتی و نداشتن تمرکز کافی از علائم بارز بیماری مانیا است
- داشتن افکار رقابتی با سایر افراد
- انکار بسیاری از اتفاقات
- ولخرجی کردن‌های بی مورد
- صحبت کردن خیلی زیاد و شاخه به شاخه کردن بین موضوعات مختلف
- کم خوابی و کم بودن نیاز به خواب
- اعتماد به نفس بالا و کاذب
- پرخاشگری و رفتارهای افراط‌گرایانه مانند دخالت در موارد نامربوط
- ایده‌پردازی‌های مختلف و خلاقیت‌های غیر عادی
- بروز حالات غیر معمول نسبت به گذشته
- افزایش میل جنسی
- عدم توانایی در تشخیص و قضاوت درست
- بالا بودن سطح توقع و توانایی‌ها از خود و حتی دیگران
- خوش‌بینی بیش از حد نسبت به رخ دادن بسیاری از اتفاقات نشانه شاخص بیماری مانیا است
- عدم داشتن توانایی در سکون
- عدم داشتن تصورات درست نسبت به مسائل موجود
درجه خفیف تا متوسط علائم بیماری مانیا هیپومانیا نامیده می شود. در دوره هیپومانیا فرد ممکن است احساس خوب همراه با افزایش توانمندی و کارائی داشته باشد. در گروهی از مردم نشانه های مانیا و افسردگی هم زمان با هم اتفاق می افتند که به این حالت وضعیت دوقطبی مختلط گفته می شود. نشانه های حالات مختلط اغلب شامل روانپریشی/ سایکوز و افکار خودکشی، تغییرات عمده در اشتها، مشکلات خواب، سراسیمگی است.
خلق متعادل بین دوره‌ها
همانطور که بیان شد، در بین علائم بیماری مانیا، در یک مرحله و بازه زمانی ادامه پیدا می‌کند و در پی آن افسردگی آغاز می‌شود. در این حالت پیش از قرار گرفتن در فاز افسردگی، بازه زمانی نامشخصی از کوتاه مدت تا بلند مدت، فرد ممکن است خلق متعادل را داشته باشد. البته این حالت ممکن است برای برخی افراد در برخی از موارد بروز داده نشود. اما باید این موضوع را در نطر داشت که فرد در این حالت تعادل ممکن است حالاتی خفیف از افسردگی و مشکلات ذهنی را در خود داشته باشد. بعد از اتمام دوران خلق متعادل، فرد به حالت افسردگی می‌رود و با احساس گناه شدید، احساس وجود نداشتن و حتی بی‌فایده و بدترین فرد بودن را خواهد داشت.
درمان بیماری مانیا
بهترین راه برای درمان و یا کاهش علائم بیماری مانیا، کمک گرفتن از پزشک متخصص و خبره در این زمینه است. علاوه بر درمان دارویی و حتی شوک درمانی که برای فرد توسط پزشک تجویز می‌شود، راهکارهایی وجود دارند که به بهبود و کنترل درمان شیدایی کمک خواهند کرد. این راهکارها شامل موارد زیر می‌شوند:
- گفتار درمانی
- یوگا
- مدیتیشن
- ورزش منظم و تخلیه انرژی و هیجان به کمک ورزش
- هدف دادن به انرژی ناشی از دوران شیدایی
- حذف کامل کافئین
- پیش گرفتن راهکارهای مناسب برای داشتن خواب کافی
- تمرین نفس کشیدن‌های عمیق برای کسب آرامش
البته این راهکارها بهتر است در کنار راهکار درمانی اصلی که پزشک تجویز کرده است پیش گرفته شوند. گاهی این راهکارهای گفته شده به تنهایی نمی‌توانند درمان را به همراه داشته باشند و راهی برای کنترل بهترِ حالات و جهت دادن به آن محسوب می‌شوند.