هنگامی که کودکان ما کار نادرستی انجام می دهند نخستین واکنش ما ممکن است خشم باشد و متاسفانه اگر این کار به یک موضوع همیشگی تبدیل شده باشد می تواند باعث بروز یک مشکل جدی به نام احساس گناه کودک شود. ما می خواهیم فرزندانمان درست را از نادرست تشخیص دهند. آموختن این امر به آنان، اگر نگوییم همۀ عمر، همۀ سال هایی که با ما هستند به درازا می کشد ما می توانیم این کار را با این آموزش که نباید اسباب بازی های دوستانشان را بردارند، که باید پول چیزی را که از فروشگاه می خریم بپردازیم، شروع کنیم و اینکه دغل کاری، رفتاری اشتباه و نادرست است.
سرزنش و سرافکنده کردن کودکان موجب می شود احساس بدی دربارۀ خودشان پیدا کنند و می تواند آنان را به ورطۀ کمی اعتماد به نفس یا احساسی کلی از بی ارزش بودن بکشاند. بنابراین برای هدایت یا زیر نفوذ گرفتن فرزندانمان نباید از شرمنده کردن بیش از اندازۀ شان استفاده کنیم. بچه ها بیشتر از حمایت و تشویق می آموزند تا از تنبیه و احساس گناه کودک.
تشویق به یادگیری نه احساس گناه کودک
وقتی کودک ما کار بدی انجام می دهد مهم است که باعث احساس گناه کودک نشویم. اگر مراقب باشیم که به سرعت نتیجه گیری نکنیم، بلکه به جای آن اجازه دهیم کودکانمان به ما بگویند چرا آن کار را انجام داده اند، می توانیم مطمئن باشیم که از این آزمون با تفکری بهتر از آنچه از آنان در انتظار می رود، همراه با احساسی درست و سالم از خود ارزشی، بیرون خواهند آمد.
حقوق کودکان نسبت به احساساتشان
قدم بعدی در درمان احساس گناه کودک پذیرش حقوق کودکانمان است. برای ما بزرگ ها ممکن است مشکل باشد به خاطر آوریم کودک بودن یعنی چه. گاهی اوقات وقتی فرزندان ما عصبانی یا ناراحت می شوند، به نظر ما می رسد که لوس یا غیرمنطقی هستند. ما باید به خاطر داشته باشیم که آنان در حال آموختن بیان احساساتشان هستند و برای توجیه طبقه بندی آنها هنوز توانایی کافی ندارند. ما باید به آنها اجازه دهیم بدون اینکه سرافکنده شوند، احساسات خود را بیان کنند؛ خواه احساساتشان برای ما پذیرفتنی باشد یا نباشد.
پذیرش مهرآمیز ترس ها و خطاهای فرزندانمان و کمک ما به ایشان برای رویارویی با آنان به کودکان ما اجازه می دهد با احساس خوبی دربارۀ خودشان رشد کنند. صرف نظر از اینکه برخی از این احساسات تا چه حد ممکن است به نظر ما بی پایه و اساس باشند، هر کودکی برای بیان احساسات و برآورده شدن نیازهای عاطفی خود از حق اساسی برخوردار است. آنان به تدریج که بزرگتر می شوند، با احساس مسئولیت برای بیان احساسات خود رفتارشان را به شکلی که از نظر دیگران پذیرفتنی و قابل احترام باشد، مناسب می سازند. اما تا زمانی که این توانایی را به دست بیاورند، تلاش برای سرافکنده کردنشان با تظاهر به اینکه این احساسات وجود ندارند، هیچ فایده ای نخواهد داشت.
اجازه دادن به کودکان برای بیان احساسات واقعی شان، نخستین گام به سوی حل مشکلات آنان است. وقتی بچه های ما اجازه داشته باشند احساسات واقعی خود را برای ما آشکار سازند، خواهیم توانست برای بیرون ریختن احساسات منفی، حرکت به جلو و رشد کردن به آنان کمک کنیم.
پذیرش مسئولیت
کودکان خردسال از راه بازی و آزمایش، بسیاری چیزها دربارۀ علت و معلول می آموزند. کودکی نوپا که بر روی صندلی بلندش نشسته است، با انداختن قاشق به زمین در حال آزمایش کردن و کسب تجربه است. برای او این بازی سرگرم کننده است، به ویژه زمانی که پدر یا مادر هر بار قاشق را برمی دارند و به او می دهند.
کودکان به تدریج که بزرگ و بالغ می شوند، توانایی شناخت راه های زیرکانه ای را که می توانند حادثه ای را موجب شوند و همچنین راه هایی که می توانند در دیگران اثر بگذارند به دست می آورند. این آموزش آغاز احساس مسئولیت و پاسخگویی کودکان است که همراه با افزایش سهم کودکان در زندگی خانوادگی، تکامل می یابد.
کودکان برای اینکه متوجه شوند چه اتفاقی افتاده است یا چگونه کارها را سر و سامان دهند، به سرافکنده شدن و احساس گناه کودک نیاز ندارند. هر کودک خردسالی معمولاً برای کمک به اینکه همه چیز را دوباره روبه راه کند اشتیاق خود انگیخته ای از خود نشان می دهد.
پوزش خواهی
عذرخواهی می تواند همچون مرهم باشد و کمک کند موقعیتی که بر اثر آن شخصی یا چیزی آسیب دیده است، بهبود یابد. او مسئولیت آنچه اتفاق افتاده بود پذیرفت، از اینکه موجب ناراحتی دوستش شده بود از صمیم قلب ناراحت شد. در مقابل بعضی از بچه ها تصور می کنند پوزشخواهی می تواند کار عصای جادو را انجام دهد، به طوری که با پوزش خواستن می توانند نقش خود را در ایجاد مشکل پاک کنند، بدون اینکه هیچ احساس گناه یا شرمندگی نداشته باشند. ما می خواهیم کودکانمان تشخیص دهند که رفتارشان در دیگران تاثیر می گذارد و وقتی کاری می کنند که سبب آسیب دیدن یا ناراحتی کسی می شود، بسیار مهم است که درک کنند آن شخص چه احساسی ممکن است داشته باشد و نقش خود را در ایجاد آن ناراحتی بفهمند.
یک چنین آموزشی کودکان ما را به پوزش خواهی واقعی و صمیمانه و تلاش برای روبه راه کردن شرایط هدایت می کند، که با پوزش خواهی سرسری و بدون محتوا و احساس گناه کودک بسیار متفاوت است. ما با صمیمانه گوش دادن به گفته های فرزندانمان، می توانیم کمک کنیم ویژگی مهم همدلی را به خوبی بیاموزند. وقتی بچه ها احساس کنند ما تلاش داریم بفهمیم آنان چه احساسی دارند، برایشان آسان تر خواهد بود سعی کنند بفهمند دیگران چه احساسی دارند.
احترام برای دیگران و خودشان
کودکان ما به دلگرمی و راهنمایی ما نیاز دارند تا بتوانند جای خود را در دنیای قوانین و مقررات پیدا کنند. در این مورد باید به خاطر داشته باشیم که خجالت و احساس گناه، احساساتی بسیار قوی هستند و باید به ندرت مورد استفاده قرار گیرند. افزون بر این باید بدانیم که سرزنش کردن الزاماً رفتار مورد خواهش را در کودکان بهبود نمی بخشد.
در حالی که دیدن نقششان در انجام دادن کارها و شناختن مسئولیتشان معمولاً در این مورد بسیار مؤثر است. با یاری رساندن سخاوتمندانه، مثبت و احترام آمیز، بیشتر کودکان خواهند فهمید که مسئول نتایج رفتارشان هستند و وقتی طبیعت علت و معلولی را بفهمند بیشتر مسئولیت پذیر خواهند شد. آنان ارتباط میان آنچه را انجام داده اند و آنچه را اتفاق افتاده است می بینند و می خواهند کمک کنند تا همه چیز روبه راه شود.