گفتاردرمانی برای کودکان اوتیسم

هر انسانی ممکن است به دلایل ژنتیکی و یا در اثر شرایط محیطی، به نوعی اختلال روحی و روانی مبتلا شود که گاها در سطح ابتدایی بوده و در برخی موارد پیشرفت می کند. در هر صورت لازم است اختلالات روانی سریعا تحت درمان قرار گیرند چرا که علاوه بر پیشرفت ناهنجاری، عواقب زیادی را به دنبال خواهد داشت. در این مقاله در مورد اختلال اوتیسم و نیاز به گفتاردرمانی صحبت خواهیم کرد.

اختلال اوتیسم چیست؟

اختلال اوتیسم یا درخودماندگی به نوعی اختلال نورولوژیکی گفته می شود که به دلیل تغییر در عملکرد مغز، باعث می شود فرد در رفتارهای اجتماعی و مهارت های ارتباطی نتواند به درستی عمل کند. این اختلال معمولا از همان دوران کودکی خود را در افراد نشان می دهد. بارزترین نشانه این اختلال، عدم توانایی در تکلم است و به همین دلیل است که گفتار درمانی یکی از مهمترین روش های درمانی اوتیسم است. افرادی که با این نوع ناهنجاری درگیر هستند، 3 ویژگی اصلی دارند:

• تمایلات ویژه به مجموعه ای از رفتارها
• عدم علاقمندی به تغییر در رفتارهای تکراری
• نداشتن پاسخ مناسب به محرک های محیطی

چگونه گفتاردرمانی می‌تواند به کودکان مبتلا به اوتیسم کمک کند؟

امروزه روانشناسان کودک و آسیب ‌شناسان گفتار و زبان( (SLPها می ‌توانند علائم اولیه اختلال طیف اوتیسم (ASD) را در سنین پایین کودکان شناسایی کنند. استراتژی ‌های گفتار درمانی برای کودکان خردسال مبتلا به اوتیسم باید با هدف تقویت مهارت‌ های ارتباطی آن‌ ها طراحی شوند؛ به‌ویژه در دوره‌ای که مغز کودک بیشترین انعطاف‌پذیری و آمادگی برای یادگیری را دارد.

گفتاردرمانی اوتیسم یکی از مؤثر ترین روش‌ های درمانی برای کودکان مبتلا به این اختلال است. این روش می‌ تواند در زمینه‌های مختلفی به کودک کمک کند تا توانایی‌ های ارتباطی و اجتماعی خود را تقویت کند. در ادامه برخی از مهم‌ ترین فواید گفتاردرمانی اوتیسم آورده شده است:

۱. بهبود مهارت ‌های زبانی و گفتاری

آموزش واژگان جدید و جمله ‌سازی

کمک به درک بهتر زبان (مثلاً فهمیدن سوالات یا دستورات)

تمرین تلفظ صحیح کلمات

۲. تقویت ارتباط غیرکلامی

استفاده از حرکات بدن، حالات چهره و تماس چشمی

یادگیری نوبت‌گیری در مکالمه

فهمیدن زبان بدن دیگران

۳. ارتباط جایگزین (AAC)

برای کودکانی که به سختی صحبت می‌کنند یا اصلاً حرف نمی‌زنند، گفتاردرمانگر ممکن است از روش ‌هایی مانند تصاویر (PECS)، زبان اشاره، یا ابزار های ارتباطی الکترونیکی استفاده کند

تصاویر (PECS)

زبان اشاره

بهره گیری از ابزار ارتباطی الکترونیکی

۴. بهبود مهارت ‌های اجتماعی

یادگیری نحوه شروع گفتگو

پاسخ دادن به سوالات و صحبت دیگران

درک نوبت در مکالمه

۵. کاهش رفتار های چالش ‌برانگیز

وقتی کودک بتواند نیاز ها و احساسات خود را بهتر بیان کند، معمولاً رفتار های نامناسب مانند جیغ زدن یا پرخاشگری کاهش می‌یابد.

۶. افزایش اعتماد به نفس

با پیشرفت در مهارت ‌های ارتباطی، کودک احساس موفقیت بیشتری کرده و تمایل بیشتری به ارتباط با دیگران پیدا می‌کند.

 

علائم اختلال اوتیسم

همانگونه که ذکر شد این ناهنجاری روانی از دوران کودکی خودش را نشان می دهد منتهی علائم آن بسته به دوره سنی، متفاوت است. لذا در بررسی نشانه ها، براساس سن کودک عمل می کنیم.

علائم اختلال اوتیسم در دوران کودکی

متاسفانه عمده مشکلاتی که افراد در بزرگسالی با آن مواجه می شوند ناشی از عدم توجه والدین در دوره کودکی است. اگر والدین از آگاهی کامل برخوردار باشند، در صورتی که فرزندشان کوچکترین مشکلی داشته باشند می توانند سریعا متوجه شده و درمان را شروع کنند قبل از اینکه این اختلال پیشرفت کند. کودک خود را زیر نظر داشته باشید.

کودک مبتلا به اوتیسم روند رشدی متفاوتی نسبت به کودکان سالم دارد. برای مثال دیر راه افتادن، دیر شدن گفتار و… از جمله این موارد است. کودک شما از 4 ماهگی باید به قول معروف غان و غون کند. این نشان می دهد فرزند شما می تواند صحبت کند از این سن به بعد شما باید به دنبال علائم دیگر همانند لبخند و خندیدن باشید. برای مثال اگر برای کودک شکلک در می آورید، باید بخندد به این معنا است که قدرت درک دارد. در غیر این صورت نیاز به مراجعه به مرکزی تخصصی در زمینه گفتاردرمانی خواهید داشت.

بیشتر بخوانید: شخصیت سه گانه تاریک

علائم اختلال اوتیسم در یک سالگی

کودک مبتلا به اوتیسم، تقریبا تا سن یک سالگی، واکنشی نسبت به محیط اطراف خود نشان نمی دهد. از این به بعد، همچنان عدم توانایی در صحبت کردن، ترسیدن از صدای بلند، عدم برقراری ارتباط چشمی با اطرافیان، آرام نشدن حتی با والدین و… را نشان می دهند. به خاطر داشته باشید که تا یک سالگی کودک باید حداقل چند واژه را بیان کند.

علائم اختلال اوتیسم از بعد از یک سالگی

از این سن به بعد، علائم بیشتری از اوتیسم در کودک شما رویت می شود:

• کودک نمی تواند کلمات را به خوبی ادا کند و در نتیجه بارها و بارها آن ها را تکرار می کند.
• ناتوانی در درست صحبت کردن باعث می شود که منزوی شده و علاقه ای به بازی های جمعی نداشته باشد.
• متاسفانه قادر به جمله سازی نبوده و ناتوان در بیان ذهنیت خودش است.
• یکی دیگر از نشانه های اختلال گفتاری در افراد مبتلا به اوتیسم، تکرار کردن جملات دیگران است. آن ها چون قادر به جمله بندی و درست صحبت کردن نیستند، سعی می کنند از دیگران در این زمینه تقلید کنند.
• این دسته از کودکان در تشخیص ضمایر نیز اشتباه می کنند. برای مثال زمانی که می خواهند بگویند من غذا می خواهم، به اشتباه می گویند تو غذا می خواهی.
• به حالات بدنی او دقت کنید. حرکت دست و بدن او غیر عادی است.
• زمانی که به او اشاره می کنید تا جایی را ببیند، به جای این که به محل مورد نظر نظر نگاه کند، به دست شما نگاه خواهد کرد.
• و….

قواعد گفتاردرمانی در اختلال اوتیسم

در رفع مشکلات زبانی ناشی از اوتیسم لازم است به چند اصل توجه شود تا نتیجه مقبول حاصل گردد:

• خودانگیزی زبان را در کودک تقویت کنید.

کودکان مبتلا به اوتیسم به دلیل اینکه در صحبت کردن مشکل دارند، ترجیح می دهند ساکت بمانند و تا زمانی که کسی از ان ها سوالی نپرسیده، حرف نمی زنند. در مرحله اول با سوال کردن، آن ها را به سخن گفتن تشویق کنید. در مرحله بعد به آن ها بگویید از این کلمات استفاده کن و حرف بزن و در مرحله آخر، با نشان دادن سرنخ همانند عکس، وسیله و… او را تشویق کنید خودش به حرف بیاید.

• آموزش های رفتاری در کودک را فراموش نکنید.

شما باید روزانه با کودک خود تمرین کنید که در موقعیتی های مختلف چه رفتاری را از خود نشان دهد. برای مثال برای او استان بخوانید، از ویدیوهای کودکانه آموزشی استفاده کنید …..

• کودک باید با همسالان خود ارتباط برقرار کند.

اینکه فرزند شما در جمعی از دوستان قرار گیرد، کم کم مهارت های بدنی و زبانی او تقویت شده و لازم است بدانید که این روش، بسیار موثرتر عمل می کند چون الگو گرفتن از هم سن و سال های خود، برای او راحت تر است.

روش‌های تخصصی گفتاردرمانی برای بهبود ارتباط کودکان اوتیسم

برای درمان مشکلات گفتاری در اوتیسم، مداخله ‌های زود هنگام، مانند فعالیت ‌های گفتاردرمانی و تمرین ‌های اصلاح رفتار، می‌تواند برای کودکانی که در طیف اوتیسم قرار دارند بسیار مفید باشد. تحقیقات نشان داده است که مداخله ‌های زود هنگام مانند گفتاردرمانی می‌تواند به بهبود قابل توجه مهارت‌ های ارتباطی و کاهش چالش ‌های مرتبط با اوتیسم کمک کند.

با مطالعه گفتار درمانی برای کودکان غیرکلامی می توان اینگونه بیان کرد که بیشتر این روش ‌های درمانی در محیط‌ های بالینی اجرا نمی‌شوند. بلکه شامل فعالیت‌ هایی هستند که می ‌توانند در قالب تعامل‌ های روزمره، بازی، قصه‌گویی یا وعده‌ های غذایی مانند ناهار و شام با کودک انجام شوند.

والدین می‌توانند روزانه ۵ تا ۱۰ دقیقه از این نوع تمرین ‌ها و فعالیت‌ ها را به برنامه کودک خود اضافه کنند. توجه داشته باشید که این «جلسات» باید کوتاه و جذاب باشند تا کودک به آن ‌ها علاقه نشان دهد. برای دریافت اطلاعات بیشتر با مرکز گفتار درمانی در غرب تهران در ارتباط باشید. کلینیک رویا روش های درمانی بسیار موثری را به بیماران اوتیسمی ارائه می دهد.

در گفتار درمانی اوتیسم، از روش ‌های تخصصی متنوعی استفاده می‌شود که هر کدام براساس سطح زبانی، سن و نیاز های خاص کودک انتخاب می‌شوند. در ادامه، چند روش تخصصی و موثر را معرفی می‌کنم:

۱. روش سیستم ارتباطی با تبادل تصویر: PECS

• کودک با استفاده از تصاویر، خواسته ‌ها یا احساسات خود را بیان می‌کند.
• مرحله ‌به ‌مرحله کودک یاد می‌گیرد چگونه درخواست کند، انتخاب کند، حتی جملات ساده بسازد.
• برای کودکانی که هنوز صحبت نمی‌کنند یا مهارت گفتاری محدودی دارند بسیار کاربردی‌ است.

۲. درمان مبتنی بر بازی (Play-based Therapy)

• استفاده از اسباب ‌بازی ‌ها و موقعیت ‌های طبیعی برای ایجاد ارتباط.
• کودک از طریق بازی ‌های ساختاریافته یا آزاد، مهارت‌ های زبانی و اجتماعی را یاد می‌گیرد.
• درمانگر به صورت تدریجی مهارت ‌هایی مثل نوبت ‌گیری، اسم‌ گذاری اشیاء و پرسش ‌و‌ پاسخ را آموزش می‌دهد.

۳. درمان رفتاری کاربردی (ABA)

• تمرکز بر تقویت رفتار های مطلوب (مثلاً گفتن “می‌خوام آب”) و کاهش رفتار های مشکل ‌ساز.
• شامل استفاده از تقویت ارتباط غیرکلامی مثبت، پاداش ‌ها، تجزیه وظایف به گام‌ های کوچک است.
• با برنامه‌ریزی دقیق برای آموزش مهارت ‌های گفتاری و اجتماعی.

۴. استفاده از ابزارهای( AAC )

• شامل وسایلی مثل تبلت، دستگاه‌ های گفتاری، اپلیکیشن ‌ها است.
• برای کودکانی که مهارت کلامی بسیار محدودی دارند.
• درمانگر آموزش استفاده از این ابزار ها را به کودک و خانواده می‌دهد.

۵. آموزش مهارت‌های گوش دادن و درک مطلب

• تمرین ‌هایی برای درک دستورالعمل ‌ها، تشخیص صدا ها، و پاسخ‌ دهی مناسب است.
• استفاده از داستان ‌گویی، بازی ‌های شنیداری، تکرار جملات ساده.

گفتاردرمانی اوتیسم تحت نظر کلینیک رویا

در صورتی که شما در خانواده خود کودکی مبتلا به اوتیسم دارید، به خوبی می دانید که باید سریعا او را تحت نظر یک تیم متخصص از مشاورین، روانشناسان و روانپزشکان قرار دهید تا این ناهنجاری، دیرتر پیشرفت کرده و فرد بتواند شرایط عادی تری را در زندگی داشته باشد. بدترین مشکل در این اختلال، مشکلات گفتاری است.

فرد نمی تواند به خوبی صحبت کند و مهمترین راه ارتباطی برای بشر، سخن گفتن است. لذا والدین باید در ابتدا دنبال رفع این مشکل فرزند خود باشند چرا که به شدت عذاب آور است. مرکز مشاوره در غرب تهران (کلینیک رویا در اکباتان) از شما و فرزند عزیزتان حمایت می کند. جایی برای نگرانی نیست چرا که ما با ارائه گفتاردرمانی ، مشاوره کودک و نوجوان و کارگاه های مهارت زندگی کمک می کنیم فرزند شما هر چه سریع تر بتواند به خوبی صحبت کرده و فعالیت های معمول روزانه خود را انجام دهد.