ناركولپسی نوعی اختلال عصبی در طبقه بندی هیپرسومیا یا پرخوابی، مربوط به اختلالات مزمن خواب است. نارکولپسی با خواب آلودگی بیش از حد روزانه و حملات ناگهانی خواب همراه می باشد و هیچ درمانی قاطع و مشخصی ندارد. با این حال، داروها و تغییر در شیوه زندگی می توانند در مدیریت علائم به بیمار کمک کنند.
این بیماری یک بیماری عصبی است که در آن سیستم تنظیم کننده ی خواب و بیداری تحت تاثیر قرار گرفته و در آن اختلالاتی ایجاد می شود. شاید بتوان این بیماری را ورود ناخواسته خواب REM یا رویا به حالت بیداری توصیف کرد. ناركولپسی نوعی اختلال نسبتاً نادر است که تقریباً در هر 2000 نفر 1 مورد دیده می شود. در بسیاری از موارد، شروع نارکولپسی معمولاً در سال های قبل از نوجوانی تا نوجوانی و یا در اوایل دهه بیست و بعد از آن رخ می دهد. میزان شیوع آن در بین زنان و مردان یکسان است.
علائم نارکولپسی
علائم نارکولپسی در هر سنی می تواند بروز پیدا کند ولی عموما زمان شروع این نشانه ها در 15 تا 30 سالگی است. نشانه های کلاسیک این بیماری عبارتند از:
1- خواب آلودگی شدید طی روز
2- کاتاپلکسی، دوره های ناگهانی و کوتاه مدت ضعف عضلانی یا از بین رفتن قدرت عضلانی که مخصوصا در زمان بروز احساسات شدید مثل خندیدن و عصبانی شدن رخ می دهند.
3- فلج خواب، فرد در زمان به خواب رفتن یا از خواب بیدارشدن به این عارضه مبتلا می شود و در حالی که بیدار است احساس می کند که قادر به صحبت کردن و یا حرکت کردن نیست.
4- توهمات شروع خواب، فرد در هنگام شروع خواب تصاویر رویا مانند مبهمی را مشاهده می کند.
افراد مبتلا به نارکولپسی خواب را با ورود به خواب (REM (Rapid Eye Movement یا رویا آغاز می کنند در حالی که در افراد سالم، خواب non-REM شروع کننده ی یک دوره ی خواب است. این علامت که به عنوان علامت مشخصه و متمایزکننده نارکولپسی از بیماری های دیگر به شمار می رود، به راحتی به وسیله تست پلی سومنوگرافی (PSG) تشخیص داده می شود.
در این بیماری ممکن است کیفیت خواب شب افراد نیز کاهش یابد. حرکت کردن و جابجایی زیاد در رختخواب، پرش پاها در هنگام خواب،کابوس های شبانه و بیدار شدن های مکرر می تواند در خواب این افراد اختلالاتی ایجاد کنند. تعداد، شدت و پیشرفت نشانه های این بیماری ممکن است از یک فرد مبتلا به فرد مبتلای دیگر تغییرات زیادی را نشان دهد.
ابتلای یکی از افراد خانواده، احتمال ابتلای افراد دیگر خانواده را افزیش می دهد و این فرضیه را مطرح می سازد که عوامل موروثی و ژنتیکی بر روی ابتلای به بیماری موثر می باشند. این واقیت این احتمال را مطرح می سازد که نارکولپسی می تواند یک بیماری ژنتیکی باشد. یافته های علمی این موضوع را تایید می کنند بدین معنی که خصوصیات ژنتیکی افراد در مستعد بودن آنها نسبت به این بیماری دخالت دارند.
خواب آلودگی افراطی در طی روز معمولا اولین و آشکارترین نشانه ی نارکولپسی است که شروع به تظاهر می کند. افراد مبتلا به این بیماری حملات خواب را در طی روز تجربه می کنند که معمولا قدرت مقاومت در مقابل آنها را ندارند و این حملات ممکن است از 30 ثانیه تا بیش از 30 دقیقه به طول بیانجامند. این حملات خواب هیچ ربطی به میزان وکفایت خواب شب افراد ندارند و ممکن است در هر موقعیتی رخ دهند همچون در سرکار، در مجامع عمومی، در هنگام خوردن، صحبت کردن، رانندگی کردن و یا در هر موقعیت نامناسب دیگر که بعضا می تواند موجبات بروز سوانح و خطرات مرگباری را مهیا نماید.
تشخیص ناركولپسی
پزشک ممکن است براساس نوع خواب آلودگی بیش از حد روزانه و شل شدن عضلات در مرحله اول، ناركولپسی را تشخیص دهد. پس از تشخیص اولیه، پزشک می تواند بیمار را برای ارزیابی بیشتر به یک متخصص خواب ارجاع دهد. برای تشخیص بهتر شاید نیاز باشد بیمار یک شب در مرکز خواب برای تجزیه و تحلیل عمیق بستری شود. روش های تشخیص ناركولپسی و تعیین شدت آن، عبارتند از:
بررسی خواب
پزشک تاریخچه مفصلی در مورد مسائل خواب بیمار می پرسد. بخشی از تاریخچه شامل پر کردن پرسشنامه مربوط به خواب است که در آن از یک سری سؤالات کوتاه برای سنجش میزان خواب آلودگی بیمار استفاده می شود.
سابقه خواب
ممکن است از بیمار خواسته شود که یک یا دو هفته خاطرات مفصل مربوط به الگوی خواب خود را یادداشت کند، بنابراین پزشک می تواند نحوه ارتباط الگوی خواب و هوشیاری بیمار را مقایسه و بررسی کند. علاوه بر این، پزشک از بیمار می خواهد که یک اتیگرافی بپوشید. دستگاه اتیگرافی یک ساعت مچی دارد که دوره فعالیت و استراحت بیمار را اندازه گیری می کند و یک معیار غیرمستقیم از چگونگی و زمان خواب را مشخص می کند.
تست پلی سومنوگرافی
این تست که با استفاده از الکترودهای قرار داده شده بر پوست سر بیمار انجام می شود، انواع سیگنال ها را در طول خواب اندازه گیری می کند. برای انجام این آزمایش، بیمار باید یک شب را در یک مرکز پزشکی بماند. این تست فعالیت الکتریکی مغز (الکتروانسفالوگرام) و قلب (الکتروکاردیوگرام) و حرکت ماهیچه ها (الکترومیوگرام) و چشم ها (الکترو اکولوگرام) را اندازه گیری کرده و تنفس بیمار را ثبت می کند.
تست تأخیر خواب چندگانه
تست تأخیر خواب چندگانه مدت زمانی که در روز طول می کشد تا بیمار بخوابد را اندازه گیری می کند. در طول این تست بیمار باید چهار یا پنج بار و هر دو ساعت یک بار چرت بزند. متخصصان، الگوهای خواب بیمار را مشاهده می کنند. افرادی که به ناركولپسی مبتلا هستند، به راحتی در مدت زمان کمتر از 8 دقیقه می خوابند. این آزمایشات همچنین می تواند به پزشک کمک کند که علت احتمالی، علائم و نشانه های بیمار را رد و یا تایید کنند چون سایر اختلالات خواب مانند کمبود خواب مزمن، استفاده از داروهای آرام بخش و آپنه خواب می تواند باعث خواب بیش از حد در روز شود.
در بعضی موارد، پزشک ممکن است یک نمونه از مایع مغزی نخاعی بیمار تهیه کند تا میزان هیپوکرتین را تجزیه و تحلیل کنند. این کار با سوراخ کردن کمر یا شیر نخاعی انجام می شود تا مقداری از مایع مغزی نخاعی خارج شود. مقادیر کم هیپوکرتین معمولاً نشان دهنده ناركولپسی است.