امروزه تئاتر درماني یا پسیکودرام به عنوان شيوه‌اي موثر و روشي جديد در توانبخشي و درمان مورد توجه کارشناسان و فعالان حوزه روان شناسي و هنرهاي نمايشي (تئاتر) قرار گرفته است.
به طوري که در حال حاضر اين شيوه درماني در بسياري از کشورها بخصوص کشورهاي اروپايي و آمريکايي و کشورهاي اسکانديناوي به عنوان روشي موثر در درمان افراد نيازمند مورد توجه است.
اين شيوه درماني در ايران قدمت چنداني ندارد و آغاز فعاليت آن به سال 1348 و پژوهش‌هاي دکتر «حميد اشکاني» و «حسن حق‌شناس» در مرکز روان‌پزشکي حافظيه شيراز برمي‌گردد
اين روش درماني در يکصد سال گذشته به عنوان نقطه تلاقي هنر نمايش و روان‌شناسي در ارتباط با پالايش روح و روان انسان و رسيدن به «کاتارسيس» و تعادل رواني مورد توجه کارشناسان قرار گرفته است.
روش‌ها و تکنيک‌هاي درماني خاص
در تئاتر درماني مي‌توان به کمک روش‌ها و تکنيک‌هاي درماني خاص بر اختلالات رواني غلبه کرد و در راه افزايش قوه يادگيري، ثبات و سلامت شخصيت، کسب مهارت‌هاي فردي و ارتقاي حس خود ادراکي، افزايش توانايي‌هاي فيزيکي و تقويت مهارت‌هاي حرکتي و تعادل روحي و رواني افراد گام برداشت.
تئاتر درمانی توسط «جاکوب لوئی مورنو» بنیانگذاری شد. او روانپزشک بود، در رومانی متولد شد.
در وین زندگی و کار کرد و بالاخره در سال 1915 برای ادامه کار خود به آمریکا رفت . او هم دوره فروید بود و تلاش خستگی‌ناپذیر و سرسختانه‌ای را در جداسازی اصول تئاتر درمانی از اصول روانکاوی به انجام رساند.
در تئاتر درمانی های امروزی مایه هایی از گروه درمانی، گشتالت درمانی ، روش تحلیل روابط ، رفتار درمانی و بعضی روشهای دیگر روان درمانی که اساس کار آنها ، «اینجا و اکنون» می باشد، به کار گرفته شده.
تعریف تئاتر درمانی
در تعریف تئاتر درمانی می توان گفت : که عبارت از یک روش گروه درمانی است و در آن ، خصوصیات برجسته شخصیت، ارتباطات بین فردی ، تعارضات و کشمکشهای روانی و همچنین اختلالات احساسی و عاطفی توسط روشهای مخصوص نمایش مورد مشاهده و بررسی قرار می گیرند.
پسیکودرام (تئاتر درمانی) همیشه با نام دکتر مورنو همراه است . زیرا اوست که به اثر درمانی درامها در روحیه تماشاگران و بازیگران پی برده.
از قدیم می دانستند که عمل به تکلم مقدم است، و تکلم عمل سمبولیک حرکات است. بشر اولیه عادت داشته که هیجانات و ناراحتیهای روانی خود را به صورت حرکات نشان دهد و موضوع تکلم در سیرتکاملی موجود انسانی بعداً ظاهر شده است.
انسان اولیه بدوی هیجانات و خشم خود را با ضرب و جرح و قتل و یا خوشحالی ظاهری به طرف مقابل نشان می داد. و کمتر صحبت می نمود، در ملل بدوی آداب و رسوم اجتماعی و مذهبی بیشتر با حرکات دسته جمعى توآم بوده در آن زمان نیز کمابیش متوجه شده بودند که نمایش مطالب دراماتیک اثر درمانی و آرام بخش دارد.
در زندگی هر فردی مسائل دراماتیک و ناراحت کننده متعددی وجود دارد که آنها را احساس و تجربه نموده. مشاهده این صحنه ها یا صحنه ای مشابه آنها به عنوان تماشاچی در حالیکه دیگران آن را به روی صحنه آورده‌اند، به روی هیجانات اثر کاهش دهنده دارد.
روشهای مختلف تئاتر درمانى يا پسیکودرام
1- روش صحبت یکنفری :
این روش عبارت از صحبت یکنواخت و یکنفری بازیگر اصلی است که با خود صحبت می کند.
2- روش مطالعه رفتار جمعی بازیگران :
در این حال بازیگر اصلی با همراهی چند نفر وضع زندگی خود را به معرض نمایش می گذارد.
3- پسیکودرام همراه با توهمات :
در این حال بازیگر اصلی هذیانها و توهمات خود را به صورت عمل درآؤرده و با واقعیات مورد آزمایش قرار می دهد.
4- روش دو نفری :
این روش برای نفوذ در مشکلات و منازعات درونی بيمار بکار می رود. ممکن است از بازیگری در برابر بازیگر بیمار و به عنوان این که خود همان بازیگر بیمار است با وی نقشی را ایفا نمايد و یا به عنوان شبهی برای ارزیابی مشکلات بیمار به او کمک کند.
5- روش چند گانه :
در این روش بازیگر اصلی در صحنه با چندین نفر که رل شبیه او را بازی می نمایند ظاهر می شود. هر یک از شبهه ها قسمتی از شخصیت بازیگر اصلی را بازی می نمایند. شخصیت بازیگر در مراحل مختلف زندگی مطرح می گردد. و بازیگر ، خود ، قضاوتگر صحنه هائی از زندگی خود است.
6- روش آئینه مانند :
این روش در موردیکه بیمار قادر نباشد نقش خود را به صورت حرف یا عمل اجرا کند بکارمی رود . یک شخص در صحنة پسیکودرام قرار می گیرد و بیمار یا بیماران در قسمت تماشاگران می نشینند.
در این حال شخص مذکور به عنوان بیمار وارد صحنه می شود و رفتار فرد بیمار را که در بخش تماشاگران نشسته است به صحنه می آورد و مانند آئینه ای به بیمار نشان می دهد که مردم از حرکات و رفتار و احساس او چه استنباط می کنند.
7- برون افکنی و پیش بینی درباره آینده بیمار:
در این روش هنرمند به بیمار نشان می دهد که آینده خود را به چه شکل می نگرد و درباره آن چگونه فکر می کند وی زمان و مکان را در نظر گرفته و نیز اشخاصی را که فکر می کند در موقعیتهای آینده با او همبستگی هایی خواهند داشت در نظر آورده و این موضوعات را به روی صحنه می آورد.
8- روش رويا :
در این حال بیمار عملاً رویاهای خود را به نمایش می گذارد . بازیگران شخصیتهای رویائی هنرمند بیمار را نشان می دهند.
9- روش پسیکودرام از راه روانکاوی :
در این روش ، یک فرضیه ، مثلاً عقیده اوديپ را می توان در روی صحنه به معرض نمایش گذاشت و بدين ترتیب به موشکافی درباره عقده اودیپ در نزد بازیگر پرداخت و
اعمال و عکس العملها و احساس بازیگر را بررسی کرد.
10- پسیکودرام در تعلیم و تربیت :
در این بخش پسیکودرام به عنوان یک روش تعلیم و تربیت بکار می رود. پرستاران ، مددکاران اجتماعی و روان پزشکان نقش بیمار را بازی می نمایند و مشکلات وی را نشان می دهند.
بدون دیدگاه