آمار پزشکی حاکی از آن است که در یک دهه اخیر تعداد افراد مبتلا به بیماری های اعصاب و روان در ایران افزایش یافته است. خارج از بررسی عواملی که در این زمینه تاثیرگذار هستند، لازم است برای جلوگیری از تشدید بیماری های اعصاب و روان اطلاعات لازم جهت اقدامات درمانی مورد نیاز در اختیار افراد قرار داده شود. چرا که این نگرانی در بین افراد وجود دارد که آیا داروهای روانپزشکی اعتیادآور هستند؟
آیا مراجعه به متخصص همیشه با دارو درمانی همراه است؟
لازم به ذکر است که اکثر بیماران از مراجعه به متخصص اعصاب و روان خودداری می کنند، زیرا نگران عوارض دارو ها هستند و این سوال را دارند که آیا داروهای روانپزشکی اعنیادآور هستند؟
در ابتدا لازم است بدانید که علی رغم تصور عموم مردم، بر اساس تشخیص متخصصین روانشناسی و روانپزشکی لزوما تمامی بیماری های اعصاب و روان نیاز به مصرف داروهای روانپزشکی ندارند. بلکه با مراجعه به روانشناس و انجام روان درمانی بدون مراجعه به روانپزشک و بدون دارو درمانی اختلالشان درمان می شوند.
اما هنگامی که سیستم عصبی بدن به حدی به هم می ریزد که بر کارایی، متابولیسم و خلق و خوی شما تاثیرات منفی می گذارد و متخصص روانشناسی نیز تشخیص میدهد که لازم است حتما به متخصص اعصاب و روان نیز مراجعه نمائید، این امر را جدی بگیرید زیرا اختلالات و بیماری های اعصاب و روان بر کل بدن تاثیر گذاشته و علاوه بر تشدید مشکل فعلی، ممکن است منجر به بروز بیماری های دیگر، چه روانشناختی و چه جسمانی گردد.
اما آیا تا به حال این سؤال برای شما پیش آمده است که چرا متخصصین تنها برای برخی از بیماری ها مصرف داروهای روانپزشکی را توصیه می کنند؟
روان درمانی کی و چگونه؟
در ابتدا متخصصین، روان درمانی را توصیه می کنند. بنابراین لازم است به روانشناسان و مشاورین مراجعه و دستورالعمل های لازم را اجرا کنید. همانطور که در بالا نیز اشاره شد در این دوره درمانی، داروهای روانپزشکی تجویز نمی شود. مگر آن که روانشناس با توجه به شرایط شما و نوع و شدت اختلال تشخیص دهد، که همراه با روان درمانی از یک روانپزشک نیز جهت انجام دارو درمانی کمک بگیرید تا روند درمان تسریع و کامل گردد.
گاهی اختلالات و بیماری در فرد به حدی شدید شده که لازم است فورا مصرف داروهای روانپزشکی آغاز گردد. در غیر این صورت شرایط بیمار حاد شده و ممکن است نیاز به بستری نیز ایجاد شود.
البته در برخی از موارد به تشخیص متخصص، اگر روان درمانی همزمان با مصرف داروهای روانپزشکی پیش رود، سرعت درمان و بهبودی بالاتر از زمانی خواهد بود که این دو روش درمان به صورت مجزا اعمال شوند.
با توجه به آنچه ذکر گردید بهتر است که به متخصص اعتماد و مسیری را طی کنید که بهبودی شما را تضمین می کند.
اما به هر حال باز هم بیماران نگران اعتیادآور بودن داروهای روانپزشکی هستند و همین مسئله مراجعه یا ادامه درمان را سخت خواهد کرد اما ما باور داریم اگر افراد به خوبی در مورد مصرف داروهای روانپزشکی اطلاعات داشته باشند، راحت تر با شرایط کنار خواهند آمد.
ترس از اعتیاد با مصرف داروهای روانپزشکی
اگر شما اولین بار است که به متخصص اعصاب و روان مراجعه می کنید و داروهای روانپزشکی برایتان تجویز شده است، این احتمال وجود دارد از جانب اطرافیان یا خانواده دچار تردید شوید که آیا مصرف داروها درست است؟ مبادا مصرف داروهای روانپزشکی اعتیادآور باشد و تا ابد مجبور به مصرف دارو گردیم؟
لازم است بدانید این سؤالات و افکار مزاحم شما را از مسیر درمان دور نموده و شرایط بیماری را برای شما تشدید می کند. بنابراین ضروریست شما به جای مشورت با افراد غیرمتخصص راجع به مصرف داروهای روانپزشکی به متخصص اعصاب و روان اعتماد کنید، و هرگونه نگرانی را با خود وی در میان گذارید.
یادتان باشد در نهایت این شمائید که مسئول سلامتی خود هستید، نه افراد غیرمتخصصی که به علت ناآگاهی در مسیر درمان شما اختلال ایجاد میکنند.
نکته دیگر اینکه داروهای روانپزشکی را تنها تحت نظر متخصص اعصاب روان یا همان روانپزشک مصرف کنید، نه پزشک عمومی یا متخصصین غیر مرتبط دیگر. به خاطر داشته باشید که از متخصص مغز و اعصاب تخصصی جداگانه از تخصص اعصاب و روان دارد.
متخصص اعصاب و روان که همان روانپزشک نامیده میشود، متخصص درمان اختلالات روانشناختی از جمله افسردگی، اضطراب، وسواس، فوبیا و سایر اختلالات روانشناختی دیگر است. در حالیکه متخصص مغز و اعصاب یا نورولوژیست به درمان بیماریهای جسمی و ارگانیک سیستم عصبی می‌پردازد. بیماری‌هایی مانند صرع، تشنج و ام اس زیر نظر این متخصص درمان میشود.
چه زمانی خطر اعتیاد با مصرف داروهای روانپزشکی وجود دارد؟
مصرف هر کدام از داروهای روانپزشکی بدون تجویز متخصص، اعتیادآور خواهد بود. متاسفانه برخی از مردم گمان می کنند می توانند داروهای روانپزشکی را همانند داروهای دیگر مثل سرماخوردگی و… به توصیه اطرافیان و سرخود مصرف کنند.
به طور کلی این روند در علم پزشکی بسیار خطرناک است، و این خطرات در مورد مصرف داروهای روانپزشکی بیشتر می شود. به همین دلیل است که طبق قانون، داروخانه ها داروهای روانپزشکی را بدون مجوز در اختیار مردم قرار نمی دهند.
طریقه ی تجویز داروهای روانپزشکی
توجه کنید اثربخشی داروهای روانپزشکی از طریق تاثیر بر روی سیستم عصبی بدن است. به این معنا که این مواد با اعصاب بدن درگیر شده و به مرور زمان، ناهنجاری و اختلالی که رخ داده را رفع می کند. البته هر ماده ای که با سیستم عصبی درگیر شود، منجر به وابستگی خواهد شد. تا این قسمت از توضیح، شاید نگرانی شما بیشتر شده باشد اما ادامه مقاله را با دقت بیشتر مطالعه کنید تا نگرانیتان کاملا برطرف گردد.
متخصص اعصاب و روان بعد از انجام مصاحبه تشخیصی و در صورت لزوم تست های مربوطه، متوجه شدت عارضه در بدن شما گشته و از همان ابتدا مقدار مشخصی از داروهای روانپزشکی را تجویز می کند. این داروها برای دوره زمانی معین باید مصرف شود.
در دوره دوم، در صورتی که بدن شما به داروها به خوبی جواب داده و اختلال روانی کاهش یافته باشد، دوز کمتری از داروها تجویز خواهد شد. به این معنا که متخصص در چند دوره مصرف داروهای روانپزشکی را توصیه می کند. پس از اینکه روانپزشک شما تشخیص داد که به پایان روند درمان نزدیک شدید، هر بار میزان مصرف دارو را کاهش می دهد تا اثر آن از بدن محو شود. در این صورت قطعا هیچگونه اعتیادی رخ نخواهد داد.
ضرورت استمرار دوره های درمان
نکته دیگری که لازم است بیماران در نظر داشته باشند، ادامه دوره درمانی است. متاسفانه بارها اتفاق افتاده است بیماران تنها یکبار به سراغ متخصص می روند، و بعد از یک دوره مصرف داروهای روانپزشکی به محض کاهش علائم، دارو درمانی را رها می کنند. آیا می دانید با این کار لطمه بزرگی به بدن و سیستم عصبی خود وارد خواهید نمود؟!
مقداری از داروهای معین وارد بدن شده و اکنون به صورت ناگهانی و نه تحت نظر متخصص، قطع مصرف می شود. شما با این کار شوک بزرگی به بدن خود وارد نموده، و اکنون حالت اعتیاد رخ می دهد! چرا که بدن شما هنوز احساس نیاز به مصرف داروهای روانپزشکی دارد. همچنین علائم شما پس از مدتی برگشت خواهد کرد، آن هم به دلیل اینکه دوره درمان کامل نشده است.
اما با کامل شدن دوره دارو درمانی و استفاده از جلسات مشاوره و روان درمانی، همزمان و بطور موازی با دارو درمانی از برگشت مجدد بیماری جلوگیری خواهد شد.
مورد دیگر آنکه بدون نظر روانپزشک تمدید داروها نیز جایز نیست. بنابراین در زمانی که روانپزشک شما مقرر میکند، حتما جهت ارزیابی تخصصی روند درمانی و بررسی مجدد داروها و تغییرات احتمالی در دوز یا نوع آنها به روانپزشکتان مراجعه نمائید. مصرف همان داروها را تا زمان مقرر مراجعه بعدی ادامه دهید تا هیج فاصله ای بین مصرف دارو ها ایجاد نشود و مشکلی برایتان پیش نیاید.
مصرف یا عدم مصرف داروهای روانپزشکی؟
فراموش نکنید که عدم درمان بیماری های اعصاب و روان به مراتب بسیار خطرناک تر از ترس از اعتیادآور بودن مصرف داروهای روانپزشکی و عوارض احتمالی موقتی برخی از آنها خواهد بود. همچنین لازم است بدانیم بیماری در مراحل اولیه با مقدار کمی از دارو قابل درمان است. اما به دلیل عدم مصرف دارو ناشی از سهل انگاری و یا دید منفی، غیر علمی و غیر منطقی نسبت به مصرف داروهای روانپزشکی شدت بیماری شما بیشتر میشود!
در این حالت نه تنها به داروهای روانپزشکی نیاز خواهید داشت بلکه به دلیل عارضه های احتمالی دیگری که در بدن بروز میکند، لازم است شما مصرف داروهای دیگر را نیز شروع کنید.
عوارض داروهای روانپزشکی
عوارضی که اکثر افراد نگرانشان هستند از جمله افزایش ساعات خواب، باید گفت تمام داروها لزوما به هدف خواب آوری تجویز نمی شوند و لزوما هم خواب آور نیستند. نکته قابل توجه اینکه این عوارض احتمالی جزئی که آن هم به ندرت پیش می آید، معمولا در اوایل شروع درمان به چشم می خورد.
معمولا پس از گذشت حدودا دو تا سه هفته به جای این عوارض شاهد تاثیرات مثبت داروها خواهیم بود. به هر حال در صورت مشاهده هر گونه علائمی که برایتان نگران کننده و ناخوشایند است، به جای بدبین شدن به دارو درمانی کافیست مجدد به روانپزشکتان مراجعه کنید. چرا که روانپزشک شما با توجه به گزارش و شرایط جدید شما، در صورت لزوم تغییرات لازم را در روند درمان دارویی شما لحاظ کند.
با توجه به آنچه گفته شده، امید است بدون نگرانی در صورت نیاز، به موقع به متخصص روانشناسی و متخصص اعصاب و روان ( روانپزشک ) مراجعه نموده و روان درمانی و در صورت تشخیص متخصص، دارو درمانی را نیز شروع کنید. بی شک روانشناس و روانپزشک تمامی دوره های درمانی را براساس اصول علمی و بدون مشکل برای شما پیش خواهند برد.
توجه کنید که همانطور که برای درمان بیماریهای جسمانی به راحتی به متخصص مربوطه مراجعه و دارو درمانی را آغاز میکنیم، گاهی روان ما نیز به داروهای روانپزشکی نیاز دارد پس با نگرش صحیح و علمی به درمان دارویی، با جسم و روان خود مهربان باشیم.