احساس گناه در کودک یکی از پیچیده ترین و حساسترین مسائل موجود در روانشناسی کودک می باشد که به سبب همین ظرافت ها،نیاز به شناخت کافی از روان کودکان برای حل این مشکل را می طلبد. و در بسیاری از مواقع نیاز است تا به روانشناس کودک مراجعه کنید.
همانطور که گفته شد گاهی این حس در فرد به صورت ناخود آگاه ایجاد می شود و تحقیقات اخیر در رابطه با دلیل احساس گناه در کودک نشان می دهد، تا حد بسیار زیادی این حس از طریق فشار دور و اطرافیان و بخصوص پدر و مادر به کودک اعمال می شود. همه انسان ها در زندگی خود تجربه برخورد با والدینی را که گاهی بر سر مسائل کوچک و جزئی وارد مجادله لفظی با فرزندان خود می شوند را دارند.
این دسته از پدر و مادران سعی دارند با سفت و سختگیری و عدم انعطاف پذیری نسبت به کودکان، آنها را در هر مسئله ای که دچار خطا شده اند مقصر کنند و گاهی فراموش می کنند که دوران کودکی و خانواده،محل آزمون ها و خطاهای فرزندانشان می باشد و در مسائلی که می توانند با کمی چشم پوشی و حوصله در قبال فرزند خود با آنها برخورد کنند، شروع به یک درگیری یک طرفه که تنها مقصر، کودک و ذهن او می باشد، می کنند.
همانگونه که گفته شد در احساس گناه در کودک اینکه انسان بعد از هر عمل نادرست، احساس شرم و عذاب وجدان داشته و بخواهد آن را جبران کند خوب است اما برخی از افراد دچار یک حس منفی درونی می شوند که به صورت بی قراری، کلافگی، سرزنش کردن خود و حتی تنفر از خود، بروز خواهد کرد. به این حالت، احساس گناه گفته می شود. در صورتی که ما دچار چنین اختلال روحی شویم، حتی اگر کسی که موجب رنجش آن شده ایم، ما را ببخشد باز هم خودمان کوتاه نیامده و احساس گناه داریم.
اما این حالت بیشتر در سنین کودکی بروز می کند. کودکان روحیه بسیار حساس و لطیفی داشته و از سویی دیگر به والدین خود وابسته هستند. اکثر روابط ما که احساس گناه در آن می باشد، به خاطر این است که یکسری چیزها را از خانواده و اعضای خانواده یاد گرفتیم. از جوانی، بزرگسالانی دیدیم که با قضاوت کردن و سرزنش کردن خودشان و دیگران زندگی کرده اند. به طور ناخودآگاه این الگوی رفتاری را برداشت می کنیم. پس باید به طور آگاهانه دیسیپلینی در نظر داشت که بتوان این طور احساسات و عواطف را در آن ها کنترل کرد
دلیل احساس گناه در کودک
کودکان در سن 6-3 سالگی بسیار مستعد ابتلا به احساس گناه در کودک هستند زیرا در این مواقع، والدین قوانینی را وضع کرده و بایدها و نبایدهایی را برای فرزند تعیین می کنند. این حساسیت والدین باعث می شود کوچکترین سرپیچی کودک از ان ها، با احساس گناه در وجودشان همراه شود. در واقع والدین نباید قوانین و یا معیارهای خود را به کودکان تحمیل کنند چون کودک حتی اگر ناخواسته یکی از ان ها را نادیده بگیرد، حس می کند گناه بزرگی مرتکب شده است.
به طور کلی آنچه که منجر به احساس گناه در کودکان می شود، ریشه در نحوه تربیت کودک توسط والدین دارد. جمله هایی مثل “تو نباید این اشتباه را می کردی” یا ” تو باید از این کارت خجالت بکشی “، جمله هایی آشنا برای کودکانی است که در سنین پایین با احساس گناه، دست و پنجه نرم می کنند. این دست جملات و وجود حس بد ناتوانی در فکر و عمل، کم کم و به مرور زمان، کودکان را در معرض فشار استرس و افسردگی قرار می دهد و دلیل احساس گناه در کودک باشد و به سلامت روان کودک و روح پاک او آسیب برساند.
اما سوال اینجاست که پدر مادران که فرزندان خود را از جان خود عزیز تر می دانند، چگونه موجب بوجود آوردن استرس و افسردگی در کودک خود می شوند؟ آیا با تکیه بر علم روانشناسی می توان جلوی این حس را در کودک گرفت و او را از مخصمه افکار منفی خود نجات داد؟ فاصله بین اینکه فرزند خود را در حالت رهایی کامل قرار بدهیم و یا اینکه او را محدود کنیم، کجاست؟
درمان احساس گناه در کودک
اولین قدم برای درمان احساس گناه در کودک این است که ابتدا پدران و مادران با درک درستی از مسئولیت خود آگاه شوند که تا چه حد اخلاق های بوجود آمده در کودکشان می تواند نشأت گرفته از خود آنان می باشد. بعد از گذر از این مسئله، والدین باید ظرفیت کودک خود را تشخیص بدهند و از اینکه تمامی اشتباهات کودک را در یک برخورد به وی گوشزد کنند، اجتناب کنند.
اولین قدم : انتقاد با آرامش
والدین امروز با دغدغه هایی که در این برحه از زمان دارند، نا خود آگاه خشمی که از طرف جامعه به آنها وارد شده است را به محیط خانه و خانواده می آورند. وجود همین خشم زمینه ساز این است که به کوچترین اشتباهات و خطاهای کودک خود، سخت ترین و بدترین برخورد ها را داشته باشند.
پدر مادران حتی در صورتی که روز خیلی بدی را پشت سر گذاشته اند، باید غم ها و انرژی های منفی خود را پشت در خانه قرار بدهند و با علم بر اینکه تا چه حد می توانند بر روح و روان کودک خود تاثیر گذار باشند، مسئولیت خود را بهتر از همیشه اجرا کنند.
دومین قدم : میانه روی در قوانین تربیتی
گاهی والدین تا حد زیادی عرصه را برای کودکان خود باز میگذارند و با دلیل اینکه : “بچه است بزار هرکاری دوست دارد، بکند “ زمینه ساز بوجود آمدن حس خود خواهی در کودکان می شود که این پدیده از نطر علم روانشناسی بسیار مخرب می باشد و از طرفی دیگر والدینی که قوانین بسیار سختگیرانه و با شدت عمل در قبال فرزند خود دارند نیز می توانند به همان اندازه مخرب باشند و حس گناه را در آنها تقویت کنند.
همانطور که گفته شد، وجود حس گناه در کودکان می تواند زمینه آسیب ها و اختلالات روانی در وی باشد و تا حد زیادی این حس می تواند در وجود او ریشه بدهد و آینده اجتماعی کودک شما را تحت تاثیر خود قرار بدهد.
اگر حس می کنید که کودک شما در معرض این آسیب بوده است، حتما باید با مشاوران و متخصصان در زمینه روانشناسی کودک در میان بگذارید و از آنها بخواهید تا افکار و رفتار فرزند شما مورد ارزیابی قرار بدهند.