اختلال شخصیت پارانوئید یک بیماری مزمن و فراگیر است که با الگوهای مخرب فکری، رفتاری و عملکردی مشخص می شود. تصور می شود که این اختلال بین 1.21 تا 4.4 درصد از بزرگسالان را تحت تأثیر قرار می دهد. افراد مبتلا به اختلال پارانوئید در معرض خطر بیشتری برای تجربه افسردگی، سوء مصرف مواد و آگورافوبیا هستند.
علائم اختلال شخصیت پارانوئید
افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید معمولاً علائمی را تجربه می‌کنند که با زندگی روزمره تداخل می‌کند. به طور کلی، افراد مبتلا به این بیماری نسبت به دیگران بدگمان هستند. در حالی که این بی اعتمادی بی اساس است، بی اعتمادی آنها به دیگران ایجاد روابط را دشوار می کند و می تواند در بسیاری از جنبه های زندگی از جمله در خانه، مدرسه و محل کار دخالت کند.
افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید رفتارهای خود را غیرعادی نمی بینند، اما دیگران آنها را خصمانه و مشکوک می دانند. مشخصه اولیه این بیماری بی اعتمادی و بدگمانی مزمن و فراگیر به دیگران است.
سایر علائم اختلال شخصیت پارانوئید عبارتند از:
- احساس می کنند که دیگران به آنها دروغ می گویند، فریب می خورند یا مورد استثمار قرار می گیرند
- ممکن است بر این باور باشد که دوستان، خانواده و شرکای عاشقانه غیرقابل اعتماد و خیانت هستند
- طغیان خشم در پاسخ به فریب درک شده
- اغلب به عنوان سرد، حسود، رازدار و جدی توصیف می شود
- کنترل بیش از حد در روابط به منظور جلوگیری از استثمار یا دستکاری
- به دنبال معانی پنهان در حرکات و مکالمات بگردید
- آرامش را برایتان دشوار است
- اغلب دیدگاه های منفی نسبت به دیگران دارند
- نسبت به انتقاد بیش از حد حساس است
- در پاسخ به انتقاد درک شده بیش از حد واکنش نشان می دهد
راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM5) مشخص می کند که علاوه بر داشتن علائم سوء ظن و بی اعتمادی فراگیر، تشخیص اختلال شخصیت پارانوئید مستلزم آن است که این علائم نباید به یک دوره روان پریشی مرتبط با اسکیزوفرنی، اختلال دوقطبی یا اختلال افسردگی با ویژگی های روان پریشی مرتبط باشند.
علل اختلال شخصیت پارانوئید
در حالی که علل دقیق اختلال شخصیت پارانوئید شناخته نشده است، اعتقاد بر این است که عوامل ژنتیکی و روانی نقش دارند. همچنین احتمالاً یک مؤلفه ژنتیکی قوی وجود دارد زیرا سابقه خانوادگی اسکیزوفرنی یک عامل خطر برای اختلال شخصیت پارانوئید در نظر گرفته می شود. تجارب دوران کودکی و تروما نیز ممکن است در ایجاد این وضعیت نقش داشته باشد.
رفتار
اختلال شخصیت پارانوئید به طور کلی با روان درمانی درمان می شود. با درمان مداوم و حمایت مناسب، افراد مبتلا به این عارضه می توانند علائم خود را مدیریت کنند و در زندگی روزمره عملکرد موثرتری داشته باشند. با این حال، افرادی که اختلال شخصیت پارانوئید دارند ممکن است به دنبال درمان بیماری خود نباشند، معمولاً به این دلیل که احساس نمی‌کنند مشکلی دارند.
برای افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید، سوء ظن آنها نسبت به دیگران موجه است و این افراد دیگری هستند که مشکل دارند. بی اعتمادی و پارانویایی که مشخصه این بیماری است، اعتماد افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید را به پزشکان و درمانگران خود دشوار می کند.
روان درمانی
درمان های اختلال شخصیت پارانوئید معمولاً بر کمک به افراد در توسعه مهارت های مقابله ای متمرکز است. درمان اغلب بر ایجاد همدلی، اعتماد، ارتباط، عزت نفس، روابط اجتماعی، مهارت‌های ارتباطی و توانایی‌های کلی مقابله متمرکز است. درمان شناختی-رفتاری اغلب در کمک به افراد برای تنظیم الگوهای فکری تحریف شده و رفتارهای ناسازگار مؤثر است.
رفتار درمانی شناختی (CBT) نوعی درمان روان درمانی است که به بیماران کمک می کند افکار و احساساتی را که بر رفتارها تأثیر می گذارند درک کنند. در طول دوره درمان، افراد یاد می گیرند که چگونه الگوهای فکری مخرب یا مزاحم را که تأثیر منفی بر رفتار دارند، شناسایی و تغییر دهند.
باورهای پارانوئید
باورهای پارانوئید ریشه دار و افکار ناسازگار در حفظ اختلال شخصیت پارانوئید نقش دارند، به همین دلیل است که پرداختن به این افکار و باورها از طریق CBT می تواند مفید باشد.
CBT ممکن است به افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید کمک کند تا بهتر بتوانند به دیگران اعتماد کنند. با به چالش کشیدن افکار ناسازگار و تلاش برای تغییر رفتارهای مضر، افراد مبتلا به این بیماری ممکن است نسبت به دیگران از جمله دوستان و خانواده کمتر بدگمان شوند که می تواند روابط و تعاملات اجتماعی را بهبود بخشد.
علاوه بر پرداختن به افکار و باورهای مضر، CBT همچنین به افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید کمک می کند تا پاسخ های خود را به دیگران بهتر مدیریت کنند. به‌عنوان مثال، به جای پاسخ دادن به نظرات با خشم یا خصومت، افراد می‌توانند روش‌های مناسب‌تری برای مقابله با احساسات خود بیاموزند.
دارو
در حالی که معمولاً از دارو برای درمان اختلال شخصیت پارانوئید استفاده نمی شود، اما ممکن است در مواردی که علائم شدید هستند یا شرایط مرتبطی مانند افسردگی یا اضطراب نیز وجود داشته باشد، استفاده شود. داروهای تجویز شده شامل داروهای ضد افسردگی، ضد روان پریشی و داروهای ضد اضطراب بود. داروها به تنهایی یک درمان توصیه شده برای اختلالات شخصیت نیستند و بهتر است در ترکیب با روان درمانی استفاده شوند.
دلیل اصلی ایجاد اختلال شخصیت پارانوئید
در رابطه با دلیل اصلی ایجاد اختلال پارانوئید ، هنوز جواب مشخصی وجود ندارد. ولی احتمالاتی در مورد منشا ایجاد این بیماری وجود دارد، مانند: احتمالا این بیماری ترکیبی از عوامل بیولوژیکی و روانشناختی است. درواقع این بیماری در کسانی که یکی از اقوامش دچار اسکیزوفرنی شده‌باشد، نشان‌دهنده ارتباط ژنتیکی بین این دو اختلال روانشناختی است.
فرد مبتلا، ممکن است، در دوران کودکی خود دردهای شدید جسمانی یا عاطفی را تجربه کرده باشد. مثلا والدین کودک یا بیش از حد به او توجه و از او حمایت می‌کردند، یا خشم بی‌اندازه‌ای نسبت به او داشتند که به واسطه آن، کودک احساس ناامنی شدیدی می‌کند، و این مسئله در سنین بالاتر، به بیماری پارانوئید تبدیل می‌شود.
در حالی که اختلال پارانوئید یکی از شایع‌ترین اختلالات شخصیتی است، تحقیقات کافی در مورد درمان‌های مؤثر وجود ندارد، که تا حدی به دلیل عدم تمایل افراد مبتلا به این بیماری برای شرکت در درمان و تحقیق است. رابطه درمانی موفق می تواند یاد بگیرد که علائم خود را مدیریت کند و روابط موفق تری با دیگران داشته باشد.