هر کدام از ما انسان ها صفاتی داریم که شخصیت ما را تشکیل می دهند. حتما بارها این اتفاق افتاده است که زیر ذره بین دیگران رفته و می گویند ما فردی مهربان، برون گرا، سازگار و… یا بداخلاق، رنجور، عصبی و.. هستید. این بدان معنا است صفات اخلاقی و رفتاری شما، شخصیت کلی شما را در دید دیران تشکیل می دهد. اما اکنون مبحثی که مطرح می شود این است که چگونه می توان صفات شخصیتی انسان ها را بررسی نمود. نظریه های متعددی در این زمینه وجود دارد که در ادامه پیرامون آن ها صحبت خواهیم کرد.
نظریه های مرتبط با صفات شخصیتی انسان
علم روانشناسی معتقد است که چندین صفت کلی، شخصیت انسان را تشکیل می دهند اما متخصصین از جنبه های مختلف این دسته بندی ار انجام داده اند. نظریه های مهمترین دانشمندان در این زمینه عبارتند از:
نظریه هزاران صفات شخصیتی در انسان
این نظریه توسط گوردن آلپورت مطرح شد. آلپورت اولین کسی بود که به سراغ بررسی صفات شخصیتی انسان رفت. وی در ابتدا چهار هزار صفت از انسان را در یک لیست کنار هم قرار داد و سپس آن ها را در سه دسته کلی، تقسیم بندی نمود:
– صفات غالب که در اغلب موقعیت های زندگی انسان با او همراه هستند.
– صفات مرکزی که مهمترین صفات شخصیتی انسان بوده و تقریبا در طول عمر ما، ثابت هستند. متخصصین معتقد هستند بخش عمده شخصیت، از این صفات تشکیل شده است.
– صفات ثانویه که تنها در موقعیت های خاص شاهد بروز این صفات هستیم در نتیجه همیشه پایدار نیستند.
نظریه 16 صفت شخصیتی
نظریه 16 صفت شخصیتیدر ادامه تحقیقاتی که آلپورت انجام داد، ریموند کتل لیست هزار صفتی تهیه شده توسط آلپورت را در دست گرفت و به یک لیست 16 صفتی تبدیل نمود. وی معتقد بود این صفات، بیشترین تاثیر را بر روی شخصیت انسان دارند. دلهره، ثبات عاطفی، اعتماد به نفس، انعطاف پذیری نسبت به تغییر، و حساسیت مهمترین ابعاد رفتاری بودند که توسط کتل مورد بررسی قرار گرفت و هر کدام از این ابعاد، چند صفت را به خود اختصاص می داند.
نظریه 3 صفت شخصیتی
پس از کتل، هاینس آیزنک فهرست صفات او را مورد بررسی قرار داد و به این نتیجه رسید که به طور کلی شخصیت انسان از سه صفت کلی تشکیل شده است:
– درون گرایی و برون گرایی
– ثبات هیجانی و بی ثباتی هیجانی
– روان رنجور خویی
رویکرد معاصر صفات شخصیتی
یکی از مهمترین نظریه هایی که در زمینه بررسی صفات شخصیتی انسان وجود دارد، نظریه 5 عامل بزرگ شخصیت است که ابتدا توسط دکتر دی.دابلیو.فیسک پایه گذاری شد. این پنج بعد شخصیتی عبارتند از:
1- برون گرایی و درون گرایی
افراد برون گرا، بسیار اجتماعی بوده و در نتیجه دوست ندارند تنها باشند اما درون گراها، دقیقا برعکس هستند. مهمترین ویژگی افراد برون گرا عبارتند از:
– لذت بردن از حضور در جمع
– مهارت بالا در پیدا کردن دوست
– مهارت بالا در به دست گرفتن مدیریت یک جمع و شروع صحبت
– داشتن تعداد زیادی دوست و آشنا
– راحتی در شروع ارتباط با افراد جدید
ویژگی های افراد درون گرا عبارتند از
– علاقمند بودن به تنهایی
– سختی در شروع صحبت کردن
– عدم توانایی در پیدا کردن دوست و شروع رابطه
– تنفر از مورد توجه بودن
– خستگی از معاشرت کردن
2- سازگاری
سازگاری به این معنا است که آیا این فرد به راحتی می تواند خود را با شرایط وفق بدهد یا خیر. ویژگی افرادی که سازگاری بالایی دارند شامل:
– علاقمندی به معاشرت با دیگران
– علاقمندی به کار گروهی
– لذت بردن از کمک کردن به دیگران
– اهمیت دادن به اطرافیان
– داشتن حس همدلی
ویژگی افراد با سازگاری پایین شامل
ویژگی افراد با سازگاری پایین شامل– عدم علاقمندی به ارتباط با دیگران
– توهین و تحقیر کردن
– بی توجهی نسبت به مشکلات دیگران
– بی تفاوتی نسبت به احساسات اطرافیان
3- وظیفه شناسی و با وجدانی
این بعد شخصیت به میزان مسئولیت پذیری افراد برمی گردد. ویژگی افرادی که وظیفه شناس هستند عبارتند از:
– اهمیت دادن به کسب مهارت و آمادگی
– داشتن برنامه برای وظایف و انجام آن ها در اولین زمان
– توجه کردن به جزئیات
– انجام امور حساب شده
ویژگی افراد با وظیفه شناسی پایین
– بی برنامه و شلخته بودن
– عدم اهمیت به امور و انجام کارها به صورت نیمه کاره
– به تعویق انداختن وظایف خود
– نداشتن نظم و امانت دار نبودن
4- روان رنجوی
منظور از روان رنجوری، دمدمی مزاج بودن و بی ثباتی عاطفی است. لذا کسانی که بسیار روان رنجور هستند، از ویژگی های زیر برخوردار هستند:
– زودرنج هستند.
– بسیار مضطرب و استرسی هستند.
– به سرعت تغییر خلق و خو می دهند.
– همواره نگران هستند.
– حتی کوچکترین چیزها، آن ها را نگران می کند.
اما افرادی که کمتر روان رنجور هستند، ویژگی های اخلاقی زیر را دارند:
اما افرادی که کمتر روان رنجور هستند، ویژگی های اخلاقی زیر را دارند:– بی ثباتی عاطفی دارند.
– استرس چندانی نداشته و در مورد موضوعات کوچک، استرس نمی گیرند.
– بسیار آرام هستند.
– آن ها را همواره مضطرب و غمگین نمی بینید.
– می تواند شرایط تنش زا را به خوبی مدیریت کند.
5- استقبال از تجربه
این ویژگی اخلاقی به این موضوع بر می گردد که آیا دوست دارد تجربه کند یا خیر. در نتیجه افرادی که از تجربه کردن استقبال می کنند، ویژگی های زیر را دارند:
– بسیار خلاق هستند.
– ماجراجو بوده و دوست دارند شرایط جدید را تجربه کنند.
– خود را برای هر موضوع و شرایط جدید آماده می کنند.
اما کسانی که اهل تجربه کردن نبوده و تجربه گریز هستند، ویژگی های زیر را دارند:
اما کسانی که اهل تجربه کردن نبوده و تجربه گریز هستند، ویژگی های زیر را دارند:– بسیار از تغییر کردن متنفر هستند.
– دوست ندارند شرایط جدید را تجربه کنند و حتی ترس از تجربه های جدید دارند.
– قدرت تخیل آن ها ضعیف است.
– از ایده های جدید استقبال نمی کنند.